Accountants KPMG ‘wijken niet voor pressie’ curatoren Imtech

Zaaknummers: 18/1193, 18/1194, 18/1195, 19/1108, 19/1109 en 19/1110

Lees ook:
[2 sep 2019] Accountants KPMG voor tuchtrechter in zaak Imtech
[16 dec 2019] Twee accountants Imtech doorgehaald, een derde berispt

In een tuchtzaak die bol staat van de superlatieven stonden de accountants van KPMG en de curatoren van tech-gigant Imtech andermaal tegenover elkaar. ,,Ik sta achter mijn werk en wijk niet voor pressie door curatoren'', zei een van de registeraccountants in zijn laatste woord.

De accountant doelde daarmee op de volgens hem toenemende druk van de curatoren van Imtech op KPMG 'om de portemonnee te trekken'. ,,Kennelijk is de strategie om ons te bedelven onder zoveel mogelijk klachten in de hoop dat wij daar onder bezwijken'', zo zei hij. 

Centraal in deze tweede klachtprocedure – de eerste diende afgelopen jaar al bij de Accountantskamer en de volgende dient zich al aan – stonden de feiten uit 2012 en 2013 die later de aanloop bleken naar het onvermijdelijke einde van Imtech. Niet alleen de hele procedure is van ongekende omvang – met duizenden stukken aan producties en vele maanden aan voorbereidingstijd – dat is de inhoud van de zaak zelf ook. De 3 belangrijkste klachten op een rij, belicht vanuit de loopgraven van KPMG en de curatoren, voorafgegaan door een korte geschiedenis van de val van het beursgenoteerde bedrijf.

Wat vooraf ging
Vanaf 2009 verslechterde de liquiditeitspositie van Royal Imtech fors. Er waren winsten, maar er was nauwelijks sprake van cashflow. Imtech wilde van 5 miljard omzet in 2010 naar 8 miljard in 2015 groeien. ,,Een zeer agressieve omzetgroeistrategie, bij winsten die niet tot evenredig meer cash leiden en bij steeds hogere schulden vanwege acquisities en stijgend werkkapitaal, is risicovol, kan aanzetten tot fraude en kan leiden tot discontinuïteit'', zei advocaat René van de Klift namens de curatoren op de eerste dag van de tuchtzaak maandag. 

Midden 2012 jubelde Imtech haar grootste project ooit te hebben binnengehaald: Adventure World Warsaw (AWW), goed voor een waarde van 680 miljoen euro. Waar Imtech meldde dat een aanbetaling van 147,6 miljoen euro binnen was – waarmee de kaspositie van het bedrijf aanzienlijk versterkt werd – bleek dit alles bezijden de waarheid. Vanaf januari 2013 kwamen grote problemen bij Imtech Polen aan het licht. De verantwoordelijk accountant van KPMG reisde eind januari af naar Polen. Een week later was het kantoor daar al leeg, vertelde hij de leden van de Accountantskamer. ,,Staf, management, iedereen was vertrokken en de afscheidsbonussen waren al uitgekeerd'', zei hij hierover. 

Bij Imtech Polen bleek gefraudeerd, maar de problemen voor het beursgenoteerde bedrijf werden vervolgens alleen maar groter toen bleek dat ook in Duitsland gesjoemeld werd. Op de projecten in Polen moest Imtech 150 miljoen euro afboeken, bleek in februari 2013, en eenzelfde bedrag zou voor de Duitse dochter afgeboekt moeten worden. Hierna werd de weg omhoog nooit meer gevonden: in 2015 ging het bedrijf over de kop.

1. Adventure World Warsaw
De accountants ,,zijn ziende blind en horende doof geweest'', zei hun advocaat René van de Klift. Kritische vragen rondom dit Poolse project stelden ze bij aanvang amper. Waarom werd er nu plots een hele grote aanbetaling gedaan waar juist de accountants van KPMG eerder aangaven dat iets dergelijks 'tot het verleden behoorde'? Op 26 juli brachten de accountants een Audit Update Report uit, waar voorheen de halfjaarcijfers gecontroleerd werden. In dit Report staat dat het werkkapitaal van Imtech 'positief is beïnvloed' door de grote aanbetaling van 147,6 miljoen euro. 

De curatoren menen dat de accountants hadden moeten verifiëren of Imtech Polen deze miljoenen daadwerkelijk op de bankrekening had ontvangen. Door dat niet te doen ontbreekt immers een deugdelijke grondslag voor de Report. De accountants hamerden erop dat ze met dit rapport geen zekerheid (assurance) verschaften, maar daarmee 'miskennen' ze hun functie in het maatschappelijk verkeer. Iedereen moest er immers op kunnen vertrouwen dat de conclusies in dat rapport juist waren. Die 'solide financiële positie' werd door Imtech in een jubelend persbericht in juli 2012 naar buiten gebracht. Een misleidend beeld, stellen de curatoren.

Belangrijk om te weten is dat de 147,6 miljoen euro een 'promissory note' was, een type wissel dat in Polen wordt gebruikt. Iets dat de Raad van Bestuur van Imtech juist voor de accountants verzweeg, zei raadsvrouw Simone Hoogeveen in haar verweer. De accountants wisten niet dat deze niet was geïnd vanwege financieringsproblemen binnen dat project. Toen ze daar tijdens de interim controle omstreeks november 2012 alsnog achter kwamen, ,,hebben zij direct aan de bel getrokken en hebben – en dat is uitzonderlijk – de Audit Commissie bijeen laten roepen. In die vergadering hebben ze hun ernstige twijfels geuit over de juistheid van de rubricering van de wissel in de halfjaarcijfers (als cash), en geëist dat dit onderzocht zou worden.'' Dat onderzoek kwam er. Vervolgens kwamen er signalen binnen van KPMG Polen van 'vreemde transacties'. De betrokkenen schakelden meteen forensische accountants in. ,,Uit dát onderzoek bleken de onregelmatigheden. lmtech bevestigt zelf dat de fraude door de beklaagden aan het licht is gekomen.''

2. De 'fraudebrief'
In november 2012 ontdekte de Poolse accountant dat de aanbetaling van 147,6 miljoen euro op basis van een wissel in de cijfers was verwerkt. De beklaagde KPMG-accountant stelden vervolgens een fraudebrief op gericht aan de Raad van Bestuur en de Audit Commissie van Imtech, stellen de curatoren. Na de een extra vergadering van de Audit Commissie in december 2012 zijn de accountants ,,als kleine kinderen naar huis gestuurd'', zo zou een van hen aan de curatoren vermeld hebben. In die vergadering zijn de accountants onder druk gezet de fraudebrief in te trekken, hetgeen ze deden. Ze drongen niet aan op het alsnog doen van een fraudeonderzoek maar namen genoegen met een onderzoek door EY ,,die het standpunt van Imtech moest helpen ondersteunen'', zei Van de Klift. 

De fraudebrief kwam ook niet in het controledossier, werd niet later toegestuurd en ontbrak in de notulen van de vergadering. ,,Het wel uitreiken, maar niet in ontvangst willen nemen van een fraudebrief en dan als accountants die brief maar weer in de tas stoppen, is een unicum bij een beursfonds. Wel blaffen, maar niet bijten als dat nodig is'', aldus advocaat. Hier valt volgens de curatoren ook de OKB'er (opdrachtgerichte kwaliteitsbeoordeling) van KPMG wat te verwijten. Van hem mocht worden verwacht dat hij 'niet-bijtende accountants bijstuurt'.

,,De Audit Commissie wilde de brief niet aannemen omdat zij in de passage over de mogelijke vervolgstappen ten onrechte las dat lmtech werd beschuldigd van fraude'', verweerde Hoogeveen. De betrokken accountant trok de brief in juist om te bereiken wat hij wilde, namelijk een onderzoek naar de rubricering van de wissel. Dat onderzoek kwam er, en de gevolgen zijn inmiddels duidelijk. Volgens de accountant ging het om een brief van twee kantjes. Een van de bestuurders was 'echt in zijn wiek geschoten van de beschuldiging van fraude'. ,,Dus ik haal die brief wel terug maar wil dat het uitgezocht wordt, direct'', zei de betrokken accountant.

3. De jaarrekening
De controle van de jaarrekening 2012 was 'de belangrijkste voor Imtech ooit', zo bepleitte Van de Klift. Het werd met 12,2 miljoen euro de duurste accountantscontrole bij Imtech. En toch lieten de accountants grove steken vallen. Met financiers was een kritische grens van 375 miljoen euro aan afboekingen afgesproken. De accountants hadden volgens de curatoren echter onvoldoende oog voor sturing door Imtech dat het ook daadwerkelijk onder dat bedrag zou blijken.

KPMG deed er juist alles aan met experts de voorlopige cijfers van 2012 aan te passen. Waar in een 'normaal jaar' circa 2.500 uren werden besteed aan de controle, ging het hier om 14.553 uur, zei advocaat Hoogeveen. De beste specialisten werden ingeschakeld met tot resultaat een jaarrekening om door een ringetje te halen. ,,Het was voor iedereen duidelijk dat er ernstige twijfels waren over de continuïteit van lmtech. De jaarrekening 2012 staat als een huis. Er zijn in die jaarrekening nooit materiële fouten aangetroffen.'' Van sturing door het management was geen sprake. ,,Bij lmtech Polen was al zoveel afgeboekt dat sturing niet mogelijk was.''