Duurzaam herstel algemene ziekenhuizen blijft uit

De zorgvraag blijft toenemen en zet de betaalbaarheid steeds meer onder druk. De wachtlijsten lopen op en er zijn personeelstekorten. Duurzaam betaalbare en uitvoerbare zorg is nog lang niet in zicht. Het investeringsniveau vertoont een dalende trend, terwijl forse investeringen juist noodzakelijk zijn om ziekenhuizen te laten transformeren naar gezondheidsorganisaties. 

Bovendien biedt het hoofdlijnenakkoord medisch-specialistische zorg 2019-2022 te weinig speelruimte. De noodzaak van een nieuw businessmodel voor ziekenhuizen is groter dan ooit. De besturing van ziekenhuizen is daarentegen onverminderd complex en het bekostigingssysteem dat nog primair gebaseerd is op productie, belemmert het zo snel en optimaal mogelijk vormgeven aan de juiste zorg op de juiste plek.
 
Dat blijkt uit de jaarlijkse Benchmark Ziekenhuizen van BDO Accountants & Adviseurs. Hierin rangschikt BDO 64 algemene Nederlandse ziekenhuizen op basis van hun financiële performance over 2018.

Gezamenlijk resultaat stijgt flink
Het gezamenlijke resultaat van de ziekenhuissector bedroeg 274 miljoen euro in 2018. Dat is maar liefst 63 miljoen euro meer dan het jaar ervoor. Het gemiddeld rendement steeg licht, van 1,2 procent in 2017 naar 1,5 procent in 2018. Dat was voor het eerst een stijging na een jarenlange daling sinds 2013, toen dit 2,7 procent bedroeg. De solvabiliteit steeg verder naar 27,7 procent, een toename van twee procent. De liquiditeit nam eveneens licht toe: van 1,24 naar 1,28.

De gemiddelde scores voor alle ziekenhuizen samen per onderdeel:

Lastige situatie kleinere ziekenhuizen
Waar de kleinere ziekenhuizen vorig jaar juist nog een inhaalslag leken te maken, daalde hun overall score nu van 7,7 naar 7,1. Bij middelgrote ziekenhuizen steeg dit cijfer van 7,5 naar 7,7. De grote ziekenhuizen gingen van een 6,6 naar een 7,4 en lieten daarmee een omgekeerde ontwikkeling zien vergeleken met kleinere ziekenhuizen. Tegelijkertijd staan de operationele resultaten voor alle ziekenhuizen onverminderd onder druk en hangen de hogere scores van de ziekenhuizen voor een belangrijk deel samen met lagere financiële lasten.

De relatief hogere rendementen die kleinere ziekenhuizen in 2017 behaalden zijn in 2018 verdampt. Het rendement voor kleinere ziekenhuizen daalt van 2,1 procent in 2017 naar 1,6 procent in 2018. Dat is nipt hoger dan het gemiddelde. Het resultaat van de kleinere ziekenhuizen daalde met 9 miljoen euro naar 35 miljoen euro. Twaalf van de negentien ziekenhuizen uit deze categorie noteerden dan ook een lager resultaat dan in 2017.

Financieren van gezondheid in plaats van ziekte
BDO pleitte vorig jaar al voor de introductie van nieuwe businessmodellen voor ziekenhuizen. Die oproep voor onder andere het financieren van gezondheid in plaats van ziekte is nog steeds zeer actueel. “Het uitvoeren van het hoofdlijnenakkoord 2019-2022 wordt voor veel ziekenhuizen een flinke uitdaging. Of de volume-afspraak die in dit akkoord is benoemd nog reëel is, is zeer de vraag. Ziekenhuizen hebben te weinig financiële ruimte voor noodzakelijke investeringen in bijvoorbeeld netwerksamenwerking en digitalisering. Ziekenhuizen worden nog overwegend bekostigd uit een systeem dat gebaseerd is op productie. Dit werkt belemmerend op de overgang naar andere businessmodellen die uitgaan van kwaliteit, preventie en gezondheidswinst voor de patiënt. In feite zijn de volumeprikkels in het bekostigingssysteem ondanks de vele goede initiatieven nog altijd prominent aanwezig”, constateert Chris van den Haak, voorzitter van de branchegroep Zorg van BDO.

Gezamenlijk regie voeren bij noodzakelijke herinrichting van het zorglandschap
“Ziekenhuizen moeten samen met medisch specialisten, zorgverzekeraars en andere ketenpartners de regie nemen, over bestaande belangen heen stappen en nieuwe businessmodellen ontwerpen”, vervolgt Van den Haak. “Dit zou tot optimale netwerksamenwerking in iedere regio moeten leiden. Om deze regie te kunnen pakken moet de bestuurlijke complexiteit van ziekenhuizen worden verlaagd en de transparantie in geldstromen worden verhoogd. Alleen op die manier kunnen er écht snel stappen worden gezet.”

In dit kader pleit BDO voor snelle integratie van ziekenhuizen en medisch specialistische bedrijven (Msb’s). Hierdoor wordt de complexiteit teruggebracht en ontstaan organisaties waar medisch specialisten het samen met het ziekenhuisbestuur voor het zeggen hebben en een vorm van eigenaarschap ervaren. “De overheid zou er goed aan doen kaders te scheppen rondom de optimale inzet van medisch specialisten. Door Msb’s te integreren met ziekenhuizen kan een situatie worden gecreëerd waarbij per definitie sprake is van gelijkgerichtheid tussen medisch specialisten en ziekenhuizen. Het verdient de voorkeur dat zij samen de regie voeren bij de noodzakelijke herinrichting van het zorglandschap.”