2,75 miljoen euro boete voor Belastingdienst om toeslagenaffaire

De Belastingdienst heeft "jarenlang de (dubbele) nationaliteit van aanvragers van kinderopvangtoeslag op onrechtmatige, discriminerende en daarmee onbehoorlijke wijze verwerkt", aldus de Autoriteit Persoonsgegevens, de privacywaakhond van de overheid.

Staatssecretaris Alexandra van Huffelen (Toeslagen) vindt de boete "zeer pijnlijk" en zal zich er niet tegen verzetten, schrijft zij aan de Tweede Kamer. "De overheid mag mensen in gelijke situaties niet ongelijk behandelen." Zij biedt gedupeerden opnieuw excuses aan en belooft er alles aan te doen om overtreding van de privacywetgeving in de toekomst te voorkomen.

De Belastingdienst hield bij welke mensen die kinderopvangtoeslag kregen een dubbele nationaliteit hadden. Die informatie had in januari 2014 moeten worden verwijderd, maar in 2018 stonden de gegevens nog steeds in de systemen van de Belastingdienst, zegt de Autoriteit Persoonsgegevens.

De toezichthouder vindt het discriminerend om zulke informatie bij te houden: "Voor het recht op kinderopvangtoeslag maakt het namelijk niet uit welke nationaliteit iemand heeft, alleen of diegene rechtmatig in Nederland verblijft." De fiscus houdt de informatie sinds vorig jaar niet meer bij.

Het geld voor de boete komt uit de schatkist en gaat uiteindelijk ook weer terug naar de schatkist, maar het bedrag gaat wel af van het budget van de Belastingdienst. "Bovendien is het een publieke straf. Het zet ook een norm naar andere organisaties", aldus de Autoriteit Persoonsgegevens.

De fiscus zou nog meer boetes kunnen krijgen voor de toeslagenaffaire. In oktober concludeerde de Autoriteit Persoonsgegevens dat de 'zwarte lijst' van de Belastingdienst in strijd met de wet was. Mensen kwamen vaak onterecht op die lijst terecht, werden bestempeld als potentiële fraudeur, aanvragen werden soms onterecht afgewezen en ze konden niets doen om van die lijst gehaald te worden. De Autoriteit Persoonsgegevens beslist later over een straf daarvoor.

Advocaat Vasco Groeneveld, die een grote groep gedupeerden van de kinderopvangtoeslagaffaire bijstaat, juicht het toe dat de Belastingdienst een boete krijgt van de Autoriteit Persoonsgegevens. Hij verwacht niet dat het grote gevolgen heeft voor zijn zaak tegen de Belastingdienst.

Groeneveld heeft vorige maand namens 152 gedupeerden het gerechtshof in Den Haag gevraagd om de Belastingdienst alsnog te laten vervolgen, nadat het Openbaar Ministerie daar eerder van had afgezien. Het OM zag daar namelijk na een uitgebreid oriënterend feitenonderzoek door de Rijksrecherche geen reden toe.

De boete van 2,75 miljoen euro die de AP nu oplegt, is omdat de Belastingdienst "op onrechtmatige, discriminerende en daarmee onbehoorlijke wijze" de (dubbele) nationaliteit van aanvragers van kinderopvangtoeslag heeft verwerkt. Ook Groeneveld wil dat de Belastingdienst onder andere bestraft wordt vanwege beroepsmatige discriminatie.

"Maar discriminatie is niet het hoofdonderdeel" van de zogeheten artikel 12-procedure, die de advocaat heeft aangespannen. Dat is namelijk knevelarij, hetgeen inhoudt dat een ambtenaar in strijd met de regels geld vordert, ontvangt of niet uitbetaalt omdat dat verschuldigd zou zijn "aan enige openbare kas".

Mogelijk kan het hof nu oordelen dat voor "het discriminatiedossier" geen straf meer nodig is, legt Groeneveld uit. Maar aan de andere kant, zo beredeneert hij, is dit besluit van de AP mogelijk juist een aanmoediging dat ook op de andere punten, zoals knevelarij, een oordeel moet komen.

Het streven van het hof is voor het einde van het jaar een uitspraak te doen over het wel of niet vervolgen van de Belastingdienst.