Wilbert Snoei (Visser & Visser, Nyenrode): ‘Ook MKB-kantoor kan zich richten op data-analyse’

Accountants maken bij controles steeds vaker gebruik van data-analyses. Maar ook op andere terreinen kunnen ze data aanwenden om meer toegevoegde waarde te verlenen. Ook MKB-kantoren. Dat zegt Wilbert Snoei, Director Audit & Assurance bij Visser & Visser en onderzoeker aan Nyenrode Business Universiteit.

Big Tech heeft de afgelopen jaren goud geld verdiend aan data. Zij hebben ingezien data 'de nieuwe olie' zijn, zoals vaak wordt gezegd. Een cliché bijna, maar wel toepasselijk. Want net als bij olie gaat het bij data om 'ruw materiaal' dat achtereenvolgens gewonnen kan worden en bewerkt: olie moet worden geraffineerd, data verrijkt willen ze geld opleveren. Eenmaal verrijkt kunnen data – over iemands zoekgedrag op internet, bijvoorbeeld, of zijn interesseprofiel – worden aangewend om – in het geval van Facebook en Google – op maat van de ontvanger afgestemde advertenties te fabriceren. 

Maar andere toepassingen van andersoortige data zijn natuurlijk ook denkbaar. Denk alleen al aan hoe je als accountant allerlei (financiële) data van klanten zou kunnen aanwenden: om betere controles te doen, bedrijfsanalyses te maken en goed onderbouwde adviezen te geven die de ondernemer in zijn bedrijfsvoering kunnen ondersteunen. 

Alleen: doen accountants dat ook? De controlerende accountant wel. "Data-analyse is vandaag de dag niet meer weg te denken als het gaat om accountantscontrole", heet het in een jaar geleden verschenen special van het vaktijdschrift MAB over data-analyse in de accountantscontrole. En ook al heeft niet elke controlerende accountant een Bayesiaanse blik op gestratificeerde steekproeven (dat schijnt volgens een ander artikel in dezelfde special een voordeel te zijn), toch maakt volgens MAB 'iedere accountant in zijn of haar controle in meerdere of mindere mate gebruik van data-analyses." 

Maar in hoeverre is het inzicht dat data de nieuwe olie zijn ook elders in de accountantssector doorgedrongen? Uiteraard zijn er wel veel 'inspanningen rondom het digitaliseren van de bedrijfsvoering' zoals de NBA vorig jaar constateerde in het rapport Data science in de mkb-praktijk. Tegelijkertijd zijn er volgens de NBA 'maar weinig inspanningen nodig om meer met data te doen om ondernemers te ondersteunen.'

Kansen voor accountants
Terwijl daar nu juist kansen liggen voor de accountant. Kansen om zijn klanten beter te bedienen met waardevolle informatie en adviezen die hij uit allerhande in- en externe data haalt. Kansen om dit efficiënt te doen – wel zo handig in een tijd waarin accountantskantoren zitten te springen om personeel en elk mensuur telt. En kansen om andere partijen de wind uit de zeilen te nemen. Denk aan Big Tech: een bedrijf als Google vent nu particuliere data uit, maar in de toekomst kan het dat mogelijk ook doen met zakelijke data. Misschien gaat het straks wel geautomatiseerd jaarrekeningen opstellen voor bedrijven op basis van de stuwmeren aan bedrijfsdata waarover het beschikt? Of met kunstmatige intelligentie gegenereerde adviezen verstrekken namens Bard, de concurrent van ChatGPT. De accountant kan dat voor zijn. Te meer daar hij toegang heeft tot allerlei data die klanten hem ter beschikking stellen. 

[avg-advertorial slug=”accountancy-expo-2023-secure-your-business”]

Hoe de accountant kan uitgroeien tot een expert op het gebied van datagedreven analyse en advies? Dat heeft Wilbert Snoei, Director Audit & Assurance bij Visser & Visser en onderzoeker aan Nyenrode Business Universiteit, jaren geleden al eens uiteengezet met kantoorgenoot Niels van Nieuw Amerongen in een artikel in MAB. Het artikel – uit 2015 – wordt nog altijd gebruikt bij colleges in de leergang Advanced Auditing op Nyenrode, waar Snoei als kerngroepvoorzitter aan verbonden is. 

Hij deelt zijn kennis over het onderwerp graag. Dat hij daarmee ook mogelijke concurrenten bedient, ziet hij niet als een bezwaar. "We hebben als accountants onze verantwoordelijkheid om te voldoen aan de verwachtingen van het maatschappelijke verkeer en om betrouwbare diensten te leveren. Dit draagt daartoe bij. Verder geloof ik niet zo in het oude adagium 'kennis is macht'. Ik denk dat je kennis juist moet delen. Dat je discussies moet stimuleren. Daarmee is de hele accountancybranche gebaat. Ik misgun collega's ook niets, zeker niet omdat de behoefte aan datagedreven diensten groter is dan wij met z'n allen aankunnen."

Meer data over de hele breedte
Snoei en Van Nieuw Amerongen baseren zich in hun artikel op de Business Risk Audit (BRA) controlebenadering, een model dat accountants kunnen gebruiken om auditrisico's te identificeren, beoordelen en beheersen. Pijlers in het model zijn de externe omgeving waarin een onderneming opereert, de interne omgeving en de financiële verslaglegging. Wanneer de data uit deze drie bronnen met elkaar in overeenstemming zijn, ontstaat een eenduidig beeld. Als er binnen de zogeheten 'triangulatie' schijnbare tegenspraken zijn, dan moeten die nader worden onderzocht. 

En er komen over de hele breedte steeds meer data, zoals Snoei zegt: "In de externe omgeving worden steeds meer gegevens openbaar gemaakt en bedrijven slaan steeds vaker eigen gegevens op. Dus worden de financiële administratie en operationele systemen steeds rijkere bronnen waar de accountant uit kan putten voor datagedreven analyses en adviezen." Ook als het gaat om ondernemingen met relatief weinig transacties, mits daar – zoals Snoei en Van Nieuw Amerongen schrijven – een externe of interne benchmark voor beschikbaar is die is gebaseerd op data. Denk aan een benchmark voor interne verrekenprijzen, voor marktprijzen of financiële prestaties binnen een branche.

Perspectieven voor MKB-accountant
Ook de MKB-accountant biedt het Business Risk Auditing model allerlei perspectieven. "Zij het dat een organisatie voor dit soort analyses en adviezen een gestructureerde manier van werken nodig heeft, die het beste past bij een organisatie met een bepaalde omvang en een vrij uitgebreide klantenkring. En ook heb je mensen nodig die datastromen kunnen analyseren – en dat specialisme verwacht je eerder bij de wat grotere kantoren." Bovendien zijn de kosten van software en de training van medewerkers makkelijker te dragen voor grotere kantoren en is het leereffect op opdrachten daar ook groter. Maar ook kleinere kantoren kunnen volgens Snoei voldoende kritieke massa hebben om zich op dit datagedreven pad te begeven, als de wil en interesse er maar is. Te meer daar binnen de accountancy allerlei initiatieven zijn om kennis over dit onderwerp te delen, wat de drempel voor kleinere kantoren verlaagt.

Snoei en Van Nieuw Amerongen benadrukken vooral de mogelijkheden die data-analyse biedt voor business risk auditing. "Maar daartoe hoeft de accountant zich niet te beperken. Als je risico's analyseert, kijk je naar het bedrijfsmodel en naar de waarde die een bedrijf realiseert. Misschien dat die waarde lager ligt dan je zou verwachten op basis van de externe omgeving." Die 'mismatch' tussen verwachte en werkelijke prestaties is essentieel en verdient nader onderzoek. "De afwijking kan bijvoorbeeld komen doordat er fouten zijn gemaakt in de administratie of doordat er fraude is gepleegd. Maar het is ook best mogelijk dat er een onderneming interne prijzen hanteert die niet marktconform zijn. En dat daar nog verdienkansen liggen. Met andere woorden: met het model kun je niet alleen risico's analyseren maar ook met je klant kansen in kaart brengen."

[avg-advertorial slug=”accountancy-expo-2023-secure-your-business”]