Sander Klous (UvA, KPMG): Big Data als redding van de accountant

Om maar meteen met de deur in huis te vallen: de rol die accountants nu vervullen is zo goed als uitgespeeld. Dat is makkelijk in te zien, zegt Sander Klous (UvA/KPMG). "Het wordt door de voortgaande automatisering en standaardisatie steeds eenvoudiger om een jaarrekening op te stellen. En de analysemogelijkheden nemen ook toe, zodat het ook steeds eenvoudiger wordt om diezelfde jaarrekening te controleren. De combinatie van die twee factoren leidt tot de verwachting dat het over 10 tot 20 jaar gedaan is met de controlerende accountant zoals we die nu kennen." Sterker nog, ook de jaarrekening zoals we die kennen zal verdwijnen. Je kunt straks het hele jaar door inzicht krijgen in de laatste stand van zaken. Wil je een jaarrekening? Dan draai je die gewoon op 31 december uit."

Opmerkelijk genoeg lijken veel accountantskantoren zich niet bewust van de ingrijpende veranderingen die zich voltrekken, en zijn ze helemaal niet bezig met de toekomst van hun vak. Klous verbaast zich erover. "De top van de accountantskantoren zou er mee bezig moeten zijn. Nu is het nog mogelijk om in te spelen op de ontwikkelingen, door mensen om of bij te scholen, of – als dat niet mogelijk is – op een menswaardige wijze afscheid van ze te nemen. Over 10 jaar is het te laat, dan heb je geen andere keuze dan mensen de laan uit te sturen als je al die tijd niets hebt gedaan."

Nu al kunnen veel kantoren toe met steeds minder accountants dan vroeger. Hun diensten worden zogezegd in toenemende mate weggeautomatiseerd. "Dit geldt zeker voor kantoren die zich sterk op het midden- en kleinbedrijf richten. Daar heb je een betrekkelijk eenvoudige administratie, met één CRM systeem en financiële data die uit één bron afkomstig zijn. Daar heb je steeds minder mensen voor nodig. Het is ook geen toeval dat KPMG vorig jaar een een deel van zijn mkb-praktijk heeft verkocht aan een IT leverancier." Het Haagse softwarebedrijf EBPI nam toen een gedeelte van de samenstelactiviteiten en de dienstverlening op het gebied van salaris- en pensioenadministratie van KPMG over en zette deze voort onder de naam 261 Accountants.

Controleur van de controleur

Al verwacht hij dat de markt voor traditionele accountantsdiensten zal blijven krimpen, Klous ziet wel toekomst voor de accountant – zij het dan een heel andere accountant dan de huidige. "Ik vraag me zelfs af of hij straks nog een accountant zal worden genoemd, en of hij wel altijd tot accountant zal zijn opgeleid." De accountant van de toekomst is bovenal een begenadigd data-analist, die beschikt over wat Klous ‘Sherlock Holmes-achtige kwaliteiten’ noemt. Of liever gezegd: de toekomst van de accountancy zit ‘m vooral in het opstellen, interpreteren en toetsen van analyses op basis van data van binnen en buiten het bedrijf. Kortom, de accountant wordt een data scientist.

In het boek dat Klous samen met Nart Wielaard schreef, Wij zijn Big Data, vergelijkt hij Big Data met taal. Waar veel mensen paniekerig raken als het gaat om Big Data (Big Data? Big Brother!) of zoals vele accountants doen de kop in het zand steken (Big Data? Small Problem!), wijzen Klous en Wielaard erop dat Big Data zo langzamerhand alomtegenwoordig zijn. Ze erkennen dat misbruik van Big Data uiteraard mogelijk is, zoals je ook kunt vloeken of iemand kunt belasteren. Maar volgens hen kun je dat de Big Data niet kunt verwijten, evenmin als je het ‘de taal’ kunt aanrekenen als iemand een vuilspuiter is. Big Data analyse is een instrument – en zij pleiten ervoor te zorgen dat het instrument goed in wordt gezet.

Wat houdt dat voor de accountant in? De accountant zal zelf hypotheses moeten kunnen opstellen, bijvoorbeeld hoe valt na te gaan of er fraude heeft plaatsgevonden. "Dat gebeurt sinds jaar en dag door ongebruikelijke transacties op te sporen. Maar er komen steeds meer bronnen van informatie, die je steeds beter met elkaar kunt koppelen." Met deze Big Data kun je ook andere methoden toepassen. Je kunt bijvoorbeeld kijken of iemands telefoon wel in de nabijheid van zijn credit card was toen hij wat betaalde. Als dat niet steeds het geval was, is de kans groot dat zijn credit card gestolen was toen er een transactie plaatsvond. "

Steeds vaker zullen analyses volautomatisch plaatsvinden, gezien de toenemende intelligentie van analysesoftware. "Op termijn worden computers wellicht intelligenter dan mensen, en kunnen ze elkaar controleren. Zo ver is het nog niet. Voorlopig moet de accountant nog begrijpen wat die software doet. En moet hij de controleur zogezegd controleren." En uiteraard moet de accountant zich ook met zijn opdrachtgever verhouden. Hij zal de juiste vragen moeten stellen aan de cliënt om de cijfers goed te kunnen duiden. Dat is nog lang niet eenvoudig, zeker niet in een tijd waarin complexe financiële producten in populariteit toenemen en de bedrijfsvoering de neiging heeft steeds ingewikkelder en minder tastbaar te worden.

________________________________________________________________________________________________

Ontdek de power van Big Data & Analytics

Wilt u de mogelijkheden van Big Data & Analytics ontdekken? Zoekt u een praktische cursus over Big Data speciaal voor financials? Volg de training Big Data & Analytics en ontvang de tools en inzichten om de kwaliteit van uw rapportages en adviezen te optimaliseren. Meld u hier direct aan.

___________________________________________________________________________________________________ 

Uitgebreider werkterrein

Ook kan het werkterrein van de accountant worden uitgebreid, verwacht Klous. Tot dusver is vooral de financiële administratie van bedrijven geautomatiseerd, ten koste van de accountant die een zuiver financiële benadering heeft. Maar de maatschappij vraagt om toepassing van Integrated Reporting en True Value Pricing. Er is roep om verslagen die meer omvatten dan alleen financiële gegevens. En dus ook om mensen die deze verslagen kunnen opstellen en controleren, verwacht Klous. "Er is een wijd verbreid inzicht dat bedrijven niet klakkeloos kunnen groeien zonder dat ze de rekening gepresenteerd krijgen voor de werkelijke kosten die ze maken. En er komen steeds meer data om die rekening eindelijk op te stellen, uit heel andere bronnen dan de financiële administratie van een bedrijf – van het KNMI tot Rijkswaterstaat of zelfs benzinestations. Accountants die chocola kunnen maken van die Big Data, kunnen bijdragen aan verslagen waarin de werkelijke kosten en opbrengsten in kaart worden gebracht, inclusief de effecten voor mens en milieu."

"Al met al biedt de opkomst van Big Data de controlerende accountant in elk geval de kans om een hogere toegevoegde waarde te leveren", vat Klous samen. "En misschien wel met meer mensen dan nu in plaats van minder." Daarnaast komt er ook een toenemende behoefte aan data-analisten die bedrijven kunnen adviseren. Niet per se accountants, in elk geval geen accountants die ook controlerende activiteiten uitvoeren waarbij zich een belangenconflict tussen advies en controle kan voordoen. Klous en zijn afdeling leveren dergelijk advies. "Aan banken bijvoorbeeld, voor wie we cijfers van hun klanten doorpluizen om te bepalen wie er de grootste kans hebben om de komende jaren failliet te gaan." Ook werken Klous c.s. voor de controlerende accountants van KPMG, bijvoorbeeld wanneer die verlegen zitten om statistische know how die nodig is om een controle goed uit te voeren of om data uit verschillende bronnen aan elkaar te koppelen.

De afdeling van Klous maakt hiervoor vaak gebruik van hun eigen data analytics platform KAVE, de KPMG Analytics and Visualization Environment. KAVE is open soure, zodat iedereen die maar wil er gebruik van kan maken om informatie te ontsluiten en analyseren. Iedereen, dus ook andere accountantskantoren. "Je ziet wel een KPMG-logo wanneer je KAVE gebruikt, dus ik weet niet of een ander kantoor het zo gauw zal gebruiken. Aan de andere kant: dat logo kun je er ook uit slopen, daar is het open source voor." KPMG heeft ervoor gekozen om KAVE open te stellen om het gebruik van Big Data door ondernemingen te stimuleren. “En daar ben ik trots op”, zegt Klous. Maar het is ook een cultuurkwestie voegt hij toe. Zijn afdeling bestaat grotendeels uit mensen die net als hij zelf jarenlang voor het natuurkundig laboratorium CERN in Geneve hebben gewerkt. "En zij weten niet beter of software hoort open source te zijn."