Jaarrede SRA: ‘Nieuw ethisch reveil noodzakelijk binnen accountancysector’

Dat zei Paul Dinkgreve, bestuursvoorzitter van de SRA, tijdens de Algemene Ledenvergadering van SRA op donderdag 13 december 2018.

“Dat betekent dat we onder meer rekening moeten houden met de gevolgen van technologisering en dataficatie van de maatschappij op het begrip vertrouwen”, aldus Dinkgreve. “En met het feit dat elementaire beginselen als respect voor de wet, eerlijkheid en openheid nu meer actueel zijn dan vroeger vanwege de moralisering van het publieke leven en een diep gevoeld ethisch deficit. In dat kader pleit ik voor een nieuw Ethisch Reveil.”

Paul Dinkgreve stelde in zijn jaarrede het begrip ‘vertrouwen’ centraal: verlies van vertrouwen in overheden, mailstream media en grote corporaties, gesteld vertrouwen in technologie en dataficatie en de hang naar transparantie als oplossing voor de vertrouwenscrisis. Dinkgreve relateerde deze maatschappelijke en technologische ontwikkelingen vervolgens aan het noodzakelijke vertrouwensherstel in de accountancysector: “Wat betekent dat voor de inhoud van onze rol en functie in het maatschappelijke verkeer?”

Poortwachter
Volgens Dinkgreve moeten we terug naar de wezenlijke, oorspronkelijke kenmerken van het beroep: risico op fraude en faillissement, het Pincoffs-schandaal, maakte toezicht op het handelen van de onderneming en op de continuïteit van de onderneming noodzakelijk. De accountant verwierf hiermee als persoon, vanuit zijn professional judgement, de functie van poortwachter binnen het maatschappelijke verkeer. De mogelijkheid om leiding en eigendom van de onderneming te scheiden, veroorzaakte vervolgens dat de toezichthoudende rol van de accountant werd uitgebreid met een andere functie: die van controleur. De beperking van aansprakelijkheid binnen het economische verkeer, is immers de grondslag voor controle op verantwoordingen. De vraag of de verantwoording juist (getrouw) is, de controlerende functie, wordt zichtbaar in de verklaring van de accountant bij de jaarrekening.

Toezichtfunctie laten ontglippen
Veranderen ondernemingen in aard en omvang, dan ontstaat een andere situatie: met de introductie van Raden van Commissarissen en Auditcommissies wijzigt de toezichthoudende taak van de accountant. Kijken we naar het OOB-segment, dan is de controlerende functie daar steeds meer centraal komen te staan. Dinkgreve: “Met de nadruk op de controlerende functie van de accountant én de verklaring, hebben we ons in de perceptie van velen de toezichtfunctie laten ontglippen. Zie hier ook het ontstaan van de maatschappelijke verwachtingskloof en prestatiekloof ten aanzien van ons werk. Meer en beter communiceren over wat wij, ook in het mkb, doen ten aanzien van onze toezichthoudende functie, is de enige route om die kloven te dichten.”

Responsible compliance
In het kader van vertrouwensherstel benadrukt de SRA-voorzitter tegelijkertijd het belang om de wereld buiten de accountancysector naar binnen te brengen en te vernieuwen. “Die vernieuwing is een ethische keuze, waarbij we beseffen dat het naleven van wet- en regelgeving meer behelst dan het sec voldoen aan wet- en regelgeving. De maatschappij verlangt gewoonweg meer van ons professionals. De maatschappij verlangt in dat kader ook meer van ondernemingen. In dat kader pleit ik voor een nieuw Ethisch Reveil, waarin een cultuur van duurzaamheid en verantwoord ondernemen centraal staat en gekoppeld is aan dat nieuwe normbesef, een responsible compliance.”

Kritische vragen
Dinkgreve: “Vanuit dat nieuwe normbesef zullen we onszelf, -professional, kantoor en sector, beroepsorganisatie en toezichthouder- kritische vragen moeten stellen; ook de vragen die we onszelf tot op heden niet hebben willen stellen. Ik noem bijvoorbeeld de structuur- of businessmodellen in onze sector, de manier waarop normstelling tot stand komt, of de wijze waarop ons onafhankelijke toezicht nu is ingericht. Toezicht is immers niet alleen het controleren van naleving, maar ook het verspreiden van vertrouwen in het systeem. Onze Verkenning op toezicht die we eerder dit jaar opstelden, is zo’n voorbeeld van kritische vragen stellen.” In lijn met het nieuw Ethisch Reveil kondigde de SRA-voorzitter aan ook de door minister Hoekstra ingestelde commissie Toekomst Accountantsberoep vragen te willen stellen.