Agnostische Kaag doet voorzichtige toezeggingen over toekomst accountancy

De nieuwe minister van Financiën staat bekend als een belijdend katholiek, maar vanochtend liet ze zich ontvallen dat ze 'agnostisch' is. Althans als het gaat om de toekomst van het accountantsberoep, zo liet ze weten tijdens een bijeenkomst van de vaste commissie voor Financiën van de Tweede Kamer met de minister over het accountantsberoep. Voor Kaag – oud-minister van Buitenlandse Zaken, tenslotte – is dit een nieuw dossier. Ze moet er naar eigen zeggen nog aan wennen dat NBA kan staan voor Nederlandse Beroepsorganisatie van Accountants en niet voor National Basketball Association. En ze heeft geen vaste overtuigingen hoe het nu verder moet met de accountancy. Ze laat zich graag van diverse kanten informeren, en baseert haar oordelen daar op. 

Mede door deze agnostische houding van Kaag was het een beetje een tamme bijeenkomst. Felle discussies zoals die tussen gelovigen en atheïsten nog wel eens voorkomen ontbraken. En terwijl de vergadering gepland stond van 10 uur 's ochtends tot 13:00 uur 's middags, was het na een uurtje al weer afgelopen – en dat uutje werd ook nog eens onderbroken door een koffiepauze die tien minuten had moeten duren, maar uitliep tot een kwartier. 

Het neemt niet weg dat tijdens de bijeenkomst enkele prangende kwesties werden besproken. Moet er geen striktere scheiding komen tussen de controlerende en de adviserende activiteiten, bijvoorbeeld? Misschien moeten er zelfs 'audit only' firma's komen, zoals Mahir Alkaya namens de SP bepleitte. Of een andere ingreep in de structuur van de kantoren, met name een aanpassing van het partnermodel met z'n winstdelingsregelingen, waar met name Henk Nijboer (PvdA) kanttekeningen bijzette. 

Filmtrilogie

En hoe zit het eigenlijk met de door de branche beloofde verbeteringen in de cultuur, die er toe moet leiden dat de kantoren zich sterker gaan richten op het publieke belang en minder op het eigen belang (of liever gezegd: hun eigen portemonnee)? En daarmee fraude en andere malverstaties tegen te gaan in plaats van eraan mee te werken. In de woorden van Eelco Heinen van de VVD: "Wanneer we het hebben over de accountancy denk ik al snel aan een filmtrilogie. Het verleden was dramatisch. Nu zitten we in het tweede bedrijf, waarin de hoofdrolspeler – de accountant – zijn leven wil beteren." Nu is het afwachten of dat inderdaad gebeurt en of we de trilogie kunnen afsluiten met een 'Happy End', waarin de accountants weer 'de helden van de economie' zijn. 

Dat derde bedrijf laat nog even op zich wachten. Het debat over de toekomst van de accountancy zal de komende weken, maanden en jaren gewoon worden voortgezet. Vanochtend werden hierover geen harde noten gekraakt. Wel werd een overzicht gegeven van lopende zaken en werd een voorzichtig beeld geschetst wat de komende tijd op de agenda staat. 

Vijf punten

Concreet vielen er vijf besluiten:  

1: De minister zal zich mettertijd nader uitlaten over de voortgang van het experiment met het intermediairmodel. Doel van het experiment is te onderzoeken of het mee laten kijken door een onafhankelijke deskundige derde (de intermediair) tijdens belangrijke momenten in de jaarrekeningcontrole leidt tot een kwalitatief hogere controle. Maar is dat werkelijk zo?

2. De minister zal in de loop van 2023 met voorstellen of het partnermodel op de schop moet en of er andere structuuringrepen moeten komen, zoals de onvoering van een audit only-model. 

3. De minister zegt toe de gevolgen van de invoering van de audit quality indicators voor het midden- en kleinbedrijf te monitoren en terug te koppelen aan de Tweede Kamer wat haar bevindingen zijn. Dit naar aanleiding van een voorstel van Heinen om te kiezen voor gefaseerde invoering, te beginnen bij de oob-kantoren, omdat invoering voor het mkb wellicht te zwaar is.

4. De minister belooft het gesprek met de sector aan te gaan over de voortgang van bredere dan alleen financiële verslaglegging en koppelt hier voor de zomer over terug aan de kamer. Dit naar aanleding van een consultatie van de IFRS Foundation over de rapportage van niet-financiële informatie. 

5. De minister zegt toe nader in te gaan op de reputatierisicos die accountants lopen als ze een controlecliënt krijgen toegewezen door de NBA. De overweging: als een accountantsorganisatie éen goedkeurende controle geeft aan een cliënt, lijkt het misschien alsof het collaboreeert met een bedrijf waar een smetje aan kleeft.