Stefan Betting: ‘Financiële verslaggeving non-profits gaat vaak mis’

Waar commerciële bedrijven hun financiële verslaggeving vaak tot in de puntjes verzorgd hebben, is de verslaggeving bij organisaties zonder winststreven vaak een ondergeschoven kindje. Terwijl er in Nederland zo’n 200.000 stichtingen en verenigingen actief zijn die jaarlijks miljarden euro’s aan gelden ontvangen en beheren. Daar worstelen veel financiële professionals met de specifieke vereisten van deze sector.

“Het is echt een apart vakgebied”, stelt Stefan Betting, expert op het gebied van externe verslaggeving. “Maar een vakgebied dat veel te weinig aandacht krijgt in de reguliere opleidingen. De reguliere opleidingen voor accountants leren je alles over bv’s en nv’s, maar nagenoeg niks over stichtingen en verenigingen. Terwijl dit echt een significant deel van onze maatschappij beslaat.”

Betting, oprichter van educatie- en adviesbureau PROFEDA met ruim dertig jaar ervaring in (inter)nationale externe verslaggeving, wijst op de indrukwekkende cijfers. Alleen al op het gebied van fondsenwerving gaat er jaarlijks ongeveer 5 tot 6 miljard euro om in Nederland.

Organisaties zonder winststreven (OZW’s) vormen een apart domein binnen de verslaggeving. Vaak gaat het om stichtingen en verenigingen die drijven op subsidies of nalatenschappen en giften, die veel vrijwilligers aan zich hebben verbonden. Ze grossieren in transacties ‘om niet’ en zijn sterk budgetgestuurd.

“Allemaal zaken die zelden voorkomen in het reguliere mkb”, zegt Betting. “Daarnaast gelden er voor stichtingen en verenigingen allerlei specifieke standaarden, zoals de richtlijnen van de Raad voor de Jaarverslaggeving RJ 640 en RJ 650. Ook zijn er nogal eens complexe vragen rondom de belastingplicht voor omzet- of vennootschapsbelasting. Zo gaan kleine stichtingen en verenigingen er vaak vanuit dat ze vrijgesteld zijn, maar dat is lang niet altijd het geval.”

Allerlei smaken
Een belangrijk aspect van de financiering bij veel non-profits zijn subsidies. “Subsidies heb je in allerlei smaken”, licht Betting toe. “Van exploitatiesubsidies tot investeringssubsidies. En elke subsidie heeft ook zijn eigen randvoorwaarden met dito rapporteringsvereisten.”

De externe verslaggeving van OZW’s vereist maatwerk, vooral wanneer verschillende geldverstrekkers verschillende vormen van verantwoording verlangen. “Vaak gaat het fout, doordat degene die de rapportage opstelt ten onrechte standaardregels toepast of onvoldoende juridische kennis heeft.”

Schenking van dekens
Enkele veelvoorkomende hindernissen waar menige bestuurder en accountant tegenaan loopt die extern verslag over de activiteiten van een OZW wil uitbrengen? Voorbeelden zijn er te over, zegt Betting. “Stel een fondsenwervende instelling krijgt dekens geschonken. Die krijgt ze ‘om niet’, dus kosteloos. Hoe verwerk je dat in je boekhouding?

Of als een fonds een boot krijgt om activiteiten op te verrichten. Volgens RJ 650 moet je die boot activeren tegen de waarde in het economische verkeer. En aan de andere kant van de balans moet je een bestemmingsreserve of een bestemmingsfonds aanmaken. Posten die je in reguliere jaarrekeningen niet tegenkomt.”

Specifieke publicatieverplichtingen
Een bijzonder aandachtspunt vormen organisaties met een ANBI-status (Algemeen Nut Beogende Instelling). Deze hebben specifieke publicatieverplichtingen en moeten bepaalde informatie openbaar maken, zoals een beleidsplan, jaarverslag en jaarrekening.”

Deze verplichtingen komen bovenop de reguliere verslaggevingseisen voor stichtingen en verenigingen, legt Betting uit. “Het niet naleven van deze specifieke ANBI-vereisten kan leiden tot het verlies van de ANBI-status, wat significante fiscale gevolgen kan hebben voor zowel de organisatie als haar donateurs.”

Verstrekkers van andere partijen dan de overheid
Een extra complicatie is dat de regelgeving rond verslaggeving voor non-profits niet stilstaat. In 2024 heeft de Raad voor de Jaarverslaggeving verschillende belangrijke wijzigingen doorgevoerd die vanaf boekjaar 2025 van kracht worden. Betting noemt RJ-2024-10, over de verwerking van baten door verstrekkers van andere partijen dan de overheid.

Ook noemt hij RJ-2024-9, die verduidelijkt dat hoewel Titel 9 Boek 2 BW formeel niet van toepassing is voor OZW’s, de bepalingen uit de andere hoofdstukken van de Richtlijnen voor de jaarverslaggeving wel toegepast dienen te worden om een compleet inzicht in activiteiten en resultaten te geven. Ook zijn de eisen aan het bestuursverslag voor fondsenwervende instellingen aangepast.

Onbekend terrein
Lastig dus. Betting schat dat ongeveer zestig tot zeventig procent van de accountantskantoren de ontwikkelingen op dit specifieke vakgebied helemaal niet actief bijhoudt. Terwijl het voor veel accountants toch van groot belang is om inzicht te hebben in dit vakgebied. Hetzelfde geldt voor veel CFO’s en andere financiële professionals, zelfs als ze niet direct voor OZW’s werken.

“Ook als je als accountant of controller nooit een jaarrekening voor een OZW opstelt of controleert, is het goed om te begrijpen hoe het werkt”, zegt hij. “Al was het maar omdat je bestuurslid bent van een stichting, donateur of toezichthouder. Dan wil je toch weten hoe de financiële verantwoording in elkaar zit? En bijdragen aan professionalisering van de organisatie?”

Actief in de schermsport
“Ik ben zelf bijvoorbeeld ook actief bezig met fondsenwerving van een vereniging waar ik lid van ben. De vereniging is actief in de schermsport in Midden-Nederland. Hoewel ik niet betrokken ben bij de jaarrekening, maak ik het bestuur wel alert op de do’s en don’ts.”

Betting verzorgt namens Sijthoff Accountants Academy de training Verslaggeving van organisaties zonder winststreven en fondsenwervende instellingen, voor toezichthouders, accountants, CFO’s en andere financiële professionals die te maken hebben met de externe verslaggeving van organisaties zonder winststreven. Daar gaat hij in op zaken als de unieke kenmerken van stichtingen en verenigingen, de specifieke richtlijnen zoals RJ 640 en RJ 650 en de complexe vragen rondom belastingplicht.

Stuk of tien jaarrekeningen
Daarnaast geeft hij vele praktijkvoorbeelden. Ook voorbeelden van waar het misgaat in de verslaggeving van OZW’s. “We nemen een stuk of tien jaarrekeningen door. En omdat het zo’n onbekend terrein is, gaat het vaak mis. Te vaak, al maken de vaak sappige fouten de training er alleen maar aantrekkelijker op.”