De rol van de accountant bij lange termijn waardecreatie

De afgelopen decennia is het belang voor ondernemingen toegenomen om niet alleen economische waarde voor haar aandeelhouders te creëren, maar zich meer te richten op lange termijn waardecreatie voor al haar stakeholders. ‘Lange termijn waardecreatie’, wat is dat eigenlijk? En hoe kun je daar als accountant aan bijdragen? In dit artikel wordt beschreven welke rol de accountant heeft in de realisatie van de door de onderneming ontwikkelde strategie voor lange termijn waardecreatie. Niet alleen in het belang van de continuïteit van die onderneming maar ook in het belang van een betere wereld.

Economische waardecreatie
In 1970 publiceerde The New York Times een artikel van de Amerikaanse econoom Milton Friedman getiteld ‘A Friedman Doctrine: The Social Responsibility of Business is to Increase Its Profits’. Hierin beargumenteert Friedman dat een onderneming geen sociaal maatschappelijke verantwoordelijkheid heeft, maar zich uitsluitend moet richten op het genereren van winst voor haar aandeelhouders. Onder aanmoediging van de theorie van Friedman was de strategie van veel ondernemingen er de afgelopen decennia vooral op gericht om de (economische) waarde voor de aandeelhouders te maximaliseren.

De economische waarde van een onderneming kan worden bepaald door de toekomstige verwachte vrije geldstromen (Free Cash Flows of FCF) contant te maken tegen een risicoafhankelijke rendementseis (r). De Free Cash Flow is de geldstroom die vanuit de operationele activiteiten van de onderneming beschikbaar komt voor alle verschaffers van het vermogen als beloning voor het door hen aan de onderneming beschikbaar gestelde kapitaal. Volgens de gangbare waarderingsliteratuur wordt economische waarde gecreëerd als het rendement op het geïnvesteerde vermogen (Return on Invested Capital of ROIC) hoger is dan de risicoafhankelijke rendementseis (r). Door de ROIC van een bepaald jaar te vergelijken met de risicoafhankelijke rendementseis (r) kan de economische toegevoegde waarde (Economic Value Added of EVA) voor dat jaar worden berekend. Bij een positieve EVA wordt economische waarde gecreëerd. Bij een negatieve EVA wordt economische waarde vernietigd. 

Corporate Governance en waardecreatie
In 2016 is door de Monitoring Commissie Corporate Governance Code de (herziene) Nederlandse corporate governance code (hierna: de Code) gepubliceerd. Doel van deze Code is het bevorderen van goed bestuur van beursgenoteerde vennootschappen en de toepassing van deze Code is voor dergelijke vennootschappen verplicht. De meeste MKB-ondernemingen zijn niet-beursgenoteerd en de Code is op deze ondernemingen dan ook niet zondermeer van toepassing. De Code is desondanks een bruikbare checklist bij het vormgeven van de organisatiestructuur. Ook draagt de Code bij aan de concretisering van de open normen van de beginselen van behoorlijk ondernemingsbestuur (art. 2:8 en 2:9 Burgerlijk Wetboek). In hoofdstuk 1 van de Code is opgenomen:

Het bestuur is verantwoordelijk voor de continuïteit van de vennootschap en de met haar verbonden onderneming. Het bestuur richt zich op de lange termijn waardecreatie van de vennootschap en de met haar verbonden onderneming en weegt daartoe de in aanmerking komende belangen van de stakeholders. De Raad van Commissarissen houdt toezicht op het bestuur terzake.

De Code is daarmee gericht op lange termijn waardecreatie en werkt volgens het principe van ‘comply or explain’. In beginsel moet de Code door beursvennootschappen worden toegepast maar deze kunnen daar gemotiveerd van afwijken. De Nederlandse wetgever heeft in 2017 op grond van EU-wetgeving in aanvulling op de Code een besluit ten aanzien van de publicatie van niet-financiële informatie voor grote ondernemingen genomen. Grote ondernemingen zijn op grond van die wet verplicht als onderdeel van het bestuursverslag ook een niet-financiële verklaring openbaar te maken.

Duurzaam ondernemen
Met de opkomst van maatschappelijk verantwoord ondernemen (MVO) in de jaren ’80 en ’90 is het besef gekomen dat er meer dan alleen economische waarde voor de aandeelhouders kan worden gecreëerd. Volgens de Sociaal-Economische Raad [SER] (2000) is Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen het bewust richten van de ondernemersactiviteiten op waardecreatie in drie dimensies (namelijk People, Profit en Planet) en daarmee ook op de bijdrage aan maatschappelijke welvaart op lange termijn. Winst (Profit) is niet de enige waarde om te creëren, maar naast financiële waarde is ook niet-financiële waarde (People en Planet) van belang. 

De wettelijke en maatschappelijke ontwikkelingen illustreren dat de druk op ondernemingen om op een sociaal maatschappelijk verantwoorde manier duurzaam te ondernemen de afgelopen decennia sterk is toegenomen. Ondernemingen worden daarbij in toenemende mate uitgedaagd om niet alleen korte termijn financiële doelen in het belang van de aandeelhouders na te streven, maar hun strategie ook te richten op lange termijn niet-financiële doelen in het belang van alle stakeholders. 

Lange termijn waardecreatie, wat is dat?
De Nederlandse corporate governance code schrijft dus expliciet voor dat het Bestuur van de vennootschap zich dient te richten op de lange termijn waardecreatie door de onderneming en dat de Raad van Commissarissen daarbij toezicht houdt op het Bestuur. Hoewel daarmee een belangrijke stap is gezet op weg naar lange termijn waardecreatie door ondernemingen wordt in de Code geen nadere invulling gegeven aan de definitie van het begrip lange termijn waardecreatie. De definitie van het begrip lange termijn waardecreatie ontbreekt tot op heden en ook de wijze waarop deze kan worden gerealiseerd is onduidelijk. 

In zijn algemeenheid lijkt men het er echter over eens dat lange termijn waardecreatie meer is dan het maximaliseren van de economische waarde voor de aandeelhouders (shareholdervalue) maar dat ook rekening moet worden gehouden met de belangen van andere stakeholders (stakeholdervalue). Naast de realisatie van financiële waarde is ook de realisatie van niet-financiële waarde voor lange termijn waardecreatie van belang. Samengevat zou lange termijn waardecreatie als volgt kunnen worden gedefinieerd:

Lange termijn waardecreatie is het gedrag en de acties van alle actoren binnen en buiten de onderneming gericht op gedeelde en duurzame financiële en niet-financiële waardecreatie voor alle interne en externe stakeholders van die onderneming.

De rol van de accountant 
Maar wat kun je als accountant van de onderneming doen om bij te dragen aan een strategie gericht op lange termijn waardecreatie? Ondernemingen zijn over het algemeen vertrouwd met het managen van hun financiële prestaties en doen daarover verslag door middel van een jaarlijkse verlies- en winstrekening en een balans. De accountant voert een (al dan niet wettelijke) controle uit op deze financiële informatie. In zijn rol als vertrouwenspersoon van het maatschappelijk verkeer voegt de accountant betrouwbaarheid toe aan deze financiële informatie. Het maatschappelijk verkeer kan daardoor op basis van betrouwbare informatie toetsen of de onderneming haar financiële doelen behaalt.

Lange termijn waarde ontstaat echter alleen wanneer een onderneming een strategie ontwikkelt waarbij naast de (financiële) belangen van de aandeelhouders ook rekening wordt gehouden met de (niet-financiële) belangen van alle stakeholders. Ondernemingen creëren op lange termijn vooral waarde door naast hun financiële doelen ook gerichte meetbare duurzaamheidsdoelen en -programma’s ten behoeve van al hun stakeholders te definiëren. 

Het Global Reporting Initiative (verder GRI) – een internationale organisatie die richtlijnen voor duurzaamheidsverslaggeving opstelt – heeft volgens de indeling van Profit, Planet en People standaard richtlijnen voor duurzaamheidsverslaggeving ontwikkeld. Voor elk van deze onderdelen heeft het GRI diverse standaard richtlijnen opgesteld welke zijn vastgelegd in de GRI Sustainable Reporting Standards. Door bij de ontwikkeling van de strategie voor lange termijn waardecreatie volgens de standaard GRI richtlijnen doelstellingen te formuleren op het gebied van milieu, sociaal en economisch gebied kan de voortgang van lange termijn waardecreatie door de onderneming worden gemeten en kunnen de onderlinge prestaties van ondernemingen op het gebied van lange termijn waardecreatie worden vergeleken.

Sustainable Development Goals (SDG’s)
Een duurzame strategie voor de lange termijn kan door de onderneming worden ontwikkeld door (1) vanuit een duidelijke centrale Purpose, Missie & Visie (2) volgens de GRI standaarden financiële (Profit) en niet-financiële (Planet en People) doelstellingen te formuleren (3) waarmee invulling wordt gegeven aan een strategie gericht op het leveren van een bijdrage aan het behalen van (enkele van) de 17 Sustainable Development Goals van de Verenigde Naties. Schematisch ziet dit eruit als volgt:

Het Bestuur van de onderneming is daarbij verantwoordelijk voor de ontwikkeling en uitvoering van een dergelijke strategie. De Raad van Commissarissen kan door een proactief adviserende en via haar toezichthoudende rol bijdragen aan de lange termijn waardecreatie van de onderneming. Voor de controle op de verschillende aspecten van lange termijn waardecreatie is tot op heden echter weinig aandacht. 

De accountant zou daarbij een belangrijke controlerende rol kunnen spelen. Bijvoorbeeld op grond van de wettelijke verantwoordelijkheid ten aanzien van het bestuurs- en RvC-verslag. Daarbij ligt het immers voor de hand om naast de financiële informatie ook de niet-financiële informatie te controleren. Ook de Nederlandse Beroepsorganisatie van Accountants (NBA) is van mening dat de accountant een rol zou moeten hebben bij de controle op de informatie met betrekking tot de lange termijn waardecreatie van de onderneming.

De kennis en ervaring van de accountant bij het formuleren, meetbaar maken en rapporteren over kwalitatieve doelstellingen voor lange termijn waardecreatie kan heel waardevol zijn. De controle van de accountant op de niet-financiële informatie zorgt ervoor dat de betrouwbaarheid van ondernemingen op het gebied van lange termijn waardecreatie toeneemt. Niet alleen in het belang van de continuïteit van die onderneming maar ook in het belang van een betere wereld.

Frank van Ee is directeur corporate finance en lid van het landelijk directieteam van Alfa Accountants en Adviseurs. De inhoud van dit artikel is ontleend aan het paper getiteld “Draagt economische waardecreatie bij aan de lange termijn waardecreatie van een onderneming”. Dit paper is geschreven ter afronding van het Supervisory Board Program (Commissarissencyclus) aan Nyenrode Business University in oktober 2020.