Lessen uit het tuchtrecht: wanbetaler afsluiten van boekhoudsoftware mag

De casus – zaaknr. 19/145 
– De zaak: https://accountantweek.nl/artikel/tuchtklacht-accountant-niet-overdragen-administratie-nieuwe-boekhouder/
– De uitspraak: https://accountantweek.nl/artikel/accountant-mag-niet-betalende-klant-toegang-tot-online-boekhouding-weigeren/

De klant – tevens klager – was jarenlang mede-eigenaar van het accountantskantoor van de AA. Sinds enige tijd zijn beide heren ernstig gebrouilleerd. In februari heeft klager zijn aandelen in het kantoor aan de AA verkocht; die is daardoor weer alleen eigenaar.
De voormalige vriend en mede-eigenaar investeert in bedrijven. Een daarvan bouwt websites. De AA verzorgde van juli 2013 tot december 2018 de administratie, de jaarrekening en de aangifte vennootschapsbelasting voor deze onderneming.

De AA liet het webbureau begin 2018 weten dat hij zijn tarieven per 1 januari 2019 zou verhogen; voor november zou hij laten weten met hoeveel. Aldus geschiedde. Van de directeur kreeg hij te horen dat het bedrijf hiermee niet akkoord ging, de opdracht per 1 januari 2019 zou aflopen en de onderneming op zoek zou gaan naar een nieuwe accountant. Die vond de webbouwer vrij snel. Of de AA zijn toegang tot het boekhoudprogramma waarvan de onderneming en hij gebruik maakten maar wilde overdragen aan deze nieuwe accountant.
Dat laatste weigerde de AA. Temeer omdat het webbureau inmiddels al twee maanden achter liep met het betalen van zijn honoraria. Wel stuurde de accountant de websitebouwer alle grootboekkaarten plus de achterliggende facturen als pdf-bestand retour. Voor de webbouwer aanleiding een klacht in te dienen bij de tuchtraad. 

De AA reageerde furieus. Volgens hem had hij geen enkel fundamenteel beginsel van het beroep geschonden. De Accountantskamer geeft de AA gelijk. Volgens de tuchtrechters is de veronderstelling van klager dat de accountant de toegang tot het online boekhoudprogramma zonder meer had moeten overdragen onjuist. ‘Het gaat immers niet om teruggave van door het webbureau en klager verstrekte administraties maar om het resultaat van de op maat gemaakte specifieke inrichting voor klaagsters en de digitale verwerking van die administraties door betrokkene’, aldus het vonnis. 

Wat maakt deze uitspraak bijzonder?

“We hebben hier te maken met het een soort opgerekt retentierecht: het recht van een schuldeiser om een goed dat hij onder zich heeft niet af te geven aan de schuldenaar zolang zijn prestatie of inspanning niet is betaald. Dit recht geldt ook voor een accountant. Zo’n tien jaar geleden belandden dit soort zaken met enige regelmaat bij de Accountantskamer. Het retentierecht geldt voor accountants, bepaalden de tuchtrechters, maar omdat zij ook een maatschappelijke functie uitoefenen weegt het belang van de klant zwaarder. Dit betekent dat facturen en de rest van de aangeleverde administratie terug moeten naar de klant, als deze daarom vraagt – die zijn eigendom van de klant. Maar wat de accountant heeft bewerkt, hoeft hij niet terug te geven. Destijds ging het vaak om bewerkingen in offline boekhoudprogramma. In deze zaak gaat het om online boekhoudsoftware. De accountant is de licentiehouder; hij geeft de klant toegang tot de software en kan die ook weer afsluiten. Het tuchtcollege heeft nu bepaalt dat dit mag als de klant niet betaalt. Maar de klant moet wel alles terugkrijgen wat hij heeft aangeleverd.”

Is het een soort intellectueel eigendomsrecht?

“Niet helemaal. Bij intellectueel eigendomsrecht gaat het om muziek, auteursrechten en dergelijke. Daarvoor is een administratie niet bijzonder genoeg.”

Wat vind je van de uitspraak?

“Hij is helder; je had het kunnen bedenken, maar je weet het nooit helemaal zeker. Het is in ieder geval in lijn met de uitspraken van tien jaar geleden.”

Wat kunnen accountants met dit oordeel?

“Accountants zijn momenteel erg bezig met hun zorgplicht. Daar zou je dit ook onder kunnen scharen. Een klant online de toegang weigeren tot zijn boekhouding: veel accountant worstelen daarmee; ze doen het liever niet omdat ze voorrang geven aan hun accountantschap. Tegelijkertijd willen ze ook gewoon hun geld. Deze uitspraak biedt rechtszekerheid.”

Arnout van Kempen CISA is als adviseur werkzaam voor accountants en advocaten met specifieke aandacht voor compliance-vraagstukken, kwaliteitsbeheersing, ethiek, tucht en legal support. Hij werkte onder meer bij de AFM. Daar was hij nauw betrokken bij het schrijven van de Wta en de opzet van het accountantstoezicht.