Investeren in een onderneming? Praktische handvatten

Hoe pak je dan zoiets aan? Welke afwegingen moet de ondernemer maken en welke valkuilen kan hij op zijn pad tegenkomen? Voordat hij besluit te investeren, is het belangrijk een aantal zaken goed op een rij te hebben. Is de ondernemer zich volledig bewust waar hij instapt en welke risico’s hij loopt, past het wel bij hem hetgeen van hem verwacht wordt? Investeren kan hartstikke leuk zijn maar het kan evengoed ook een blok aan z’n been worden. In dit artikel belichten wij de belangrijkste aandachtspunten, zodat de ondernemer samen met u een weloverwogen beslissing kan nemen.

Welke rol past bij de ondernemer?

Denk eerst goed na over welke rol de ondernemer als investeerder wil hebben en kijk dan of dit past bij de voorhanden liggende propositie. Globaal gezien zijn er drie mogelijkheden:

• Investeerder op afstand
  De ondernemer wil geen directe betrokkenheid. Het bedrijf moet dan in staat zijn zelfstandig te opereren. Hij moet veel vertrouwen hebben in het zittende management, want zij moeten het (geheel zelfstandig) doen.
• Een rol als adviseur
  Hij wil een bepaalde betrokkenheid bij de onderneming hebben en wil ook meepraten over sommige vraagstukken, maar gaat duidelijk niet op de ondernemersstoel zitten.
• Actief betrokken
  Hij wil een actieve rol en wordt eigenlijk een soort mede-ondernemer. Belangrijk is dat het huidige management openstaat voor zo’n rol en dat er een klik is qua persoonlijkheid en manier van werken. Bespreek de gewenste en verwachte rol duidelijk vooraf met de ondernemers.

De voor- en nadelen van een persoonlijke relatie

In de praktijk blijkt, dat mensen vaak binnen hun eigen netwerk tegen investeringskansen aanlopen. En meestal is er dan ook een bepaalde relatie tussen de investeerder en de betrokken ondernemer. Dat heeft zowel voor- als nadelen. Voordeel: men kent elkaar goed; partijen hebben waarschijnlijk de nodige raakvlakken. Nadeel: doordat men elkaar al kent, stelt men zich misschien minder kritisch op dan wanneer je ergens blanco zou binnenkomen. Het is heel belangrijk om, als je elkaar al kent, te zorgen dat je zakelijke afwegingen blijft maken. Want voor je het weet, heeft de ondernemer een paar ton euro geïnvesteerd en bevindt hij zich in een situatie waarin hij zich allerminst comfortabel voelt.

Ons advies bij een vraag uit persoonlijke kring: de keuze om iemand te helpen kan natuurlijk op persoonlijke gronden geënt zijn, maar hou je beoordeling zakelijk. Zodat helder is waar de ondernemer instapt. Dat is het beste voor beide partijen.

Zet vraagtekens bij de ondernemer c.q. het team

Voordat een investeerder ergens instapt, moet hij echt vertrouwen hebben in ‘de mensen die het moeten gaan doen’. Maar hoe toets je of iemand over de juiste capaciteiten beschikt en of het team wel capabel genoeg is? Zeker bij een start-up is dit een lastige beoordeling. Zorg dat de investeerder direct contact heeft met de ondernemer(s), dus niet alleen via u als adviseur en laat hem in ieder geval de nodige vragen stellen. Wees attent op de antwoorden die hij krijgt en vraag hierop door. Kijk naar wat mensen in het verleden hebben gedaan. Welke achtergrond hebben ze en over welke capaciteiten beschikken ze? Stel jezelf de vraag of alle benodigde capaciteiten aanwezig zijn binnen het managementteam. Bijvoorbeeld aan de hand van een lijstje met kerncompetenties die bij deze onderneming aanwezig zouden moeten zijn, zoals techniek, commercie, financieel etc. De volledigheid, kwaliteit en relevantie van het informatiepakket zegt vaak ook het nodige over management.

Is de informatie en de businesscase duidelijk?

Als investeerder moet men zich baseren op de informatie in het memorandum of informatiepakket en op  de toelichting die daarop wordt verkregen. Natuurlijk is het schrijven van een goed businessplan iets anders dan het succesvol runnen van een onderneming. Maar als u het gevoel hebt dat u er eigenlijk weinig mee kunt, of dat er een sjabloon is ingevuld zonder de essentie te raken, is dat een belangrijk signaal van de vaardigheden van het management en de doordachtheid van het plan en de vraag.

Hoe volledig is de verstrekte informatie?

Alle aspecten die relevant zijn voor het slagen van een businessplan moeten belicht worden en daar gaat het nogal eens fout. Vaak wordt de focus gelegd op de comfortzone van de ondernemer zoals bijvoorbeeld op het product of op alle kansen die er zijn in de markt. Is er bijvoorbeeld een gedegen markt- en concurrentieanalyse? Zijn er wellicht andere producten in de markt die hetzelfde kunnen, voor welke prijsstelling wordt gekozen en is die realistisch? Relevante omgevingsfactoren of bedreigingen worden vaak niet of onvoldoende belicht. Verder moet de investeerder in deze fase ook nadenken over eventuele vervolgstappen. Vaak is er wel goed nagedacht over de actuele situatie, maar hangt de vervolgfase een beetje in het luchtledige (zie hierna).

Daarom is het belangrijk om niet alleen te lezen wat er staat, maar vooral ook wat er niet staat. Wij ervaren regelmatig dat een gedegen financiële onderbouwing ontbreekt, omdat veel ondernemers dat lastig vinden. Maar het is wel de kern waar het om draait. En als die onderbouwing er wel bij zit, is het belangrijk te weten of de aannames ook onderbouwd kunnen worden. Papier is geduldig en Excel is een prachtig rekenprogramma, maar rekenkundig kloppend maakt het nog niet ‘waar’. Gebruik de begrotingen en de verstrekte informatie daarom niet als gegeven maar als noodzakelijke kapstok voor het stellen van kritische vragen om tot de kern te komen.

Zorg er voor dat uw vragen en de antwoorden die u daarop krijgt worden vastgelegd. Dat is belangrijk om vast te stellen of de ondernemer(s) consistent zijn in hun boodschap c.q. informatie en om gemaakte afspraken eenduidig vast te leggen.

Is de investeringsbehoefte goed en voldoende ruim bepaald?

Kijk altijd kritisch naar de gevraagde financiering. Deze blijkt in de praktijk vaak te rooskleurig (lees: te laag) voorgespiegeld. Beoordeel of alle elementen die van invloed zijn op de liquiditeitsbehoefte van de onderneming zijn meegenomen. Maak een liquiditeitsbegroting op maandbasis die aansluit bij de prognose van de resultaten en de balans.

Wordt het doel bereikt met de investering, of ligt het voor de hand dat in de nabije toekomst meer vermogen nodig zal zijn. Want als de investeerder net een paar ton euro heeft geïnvesteerd, is het belangrijk te weten wat er in de vervolgfase eventueel nog van hem verwacht wordt. Die toekomstige investeringen moeten allemaal wel bij zijn portemonnee passen.

Wel of niet een externe adviseur?

De toegevoegde waarde en rol van een extern adviseur naast uw eigen rol als accountant/adviseur is natuurlijk onder meer afhankelijk van uw eigen ervaring, kennis en behoefte. Als u zelf over voldoende capaciteiten en ervaring beschikt om een investeringsbeoordeling en de afronding zelfstandig te doen, kan het voordeel van een extern adviseur simpelweg zijn dat u een klankbord heeft. Dat is een belangrijk aspect bij de beoordeling. Iemand die nog verder afstaat van uw klant en altijd kritisch blijft kijken naar de feiten. Als een investeerder eenmaal verliefd wordt op een onderneming of idee, is het voor hem soms moeilijk om gevoel en ratio te scheiden en dan is het fijn dat ook u iemand naast u hebt staan die vanuit een kritische houding blijft meekijken. Ter illustratie: een boulevard kan er nog zo prachtig uitzien, maar als er twee tegels scheef liggen, kun je er over struikelen. Een extern adviseur blijft kijken welke tegels er scheef liggen en of ze recht gelegd kunnen worden. Of ze nu aan het begin of het eind van de straat liggen. Een businessplan kan heel veel mooie uitgewerkte aspecten bezitten, maar als er een aspect niet klopt, kan dat het hele plan onderuit halen.

Auteur: Carlo Smolders en Ron van Bergen.

[Deze vaktechnische bijdrage is geleverd door Jonker Advies Corporate Finance, één van de leden van ’t AccountantHuis.]