Blunderende Big Four op zoek naar beter bestuursmodel 

De Big Four in de accountancy zijn wereldwijd op zoek naar een bestuursmodel dat hen behoed voor ernstige misstappen die grote schade berokkenen. De aanstelling van een onafhankelijke bestuursvoorzitter bij PwC Australië is daarvan een voorbeeld. De landenfirma wil in totaal drie onafhankelijke bestuurders aanstellen. Dit kan volgens Bob Moritz, de topman van PwC Global, een blauwdruk worden voor andere landenfirma’s van PwC.

Bij EY hebben de Amerikaanse partners vorige maand gestemd voor de introductie van een nieuw bestuurssysteem. Dat voorziet in een bestuur dat toezicht houdt op het management en dat de strategie goedkeurt. Er zou ook plaats komen voor bestuurders van buiten. Deze aanpassing moet EY ervan weerhouden om op eigen houtje allerlei besluiten door te drijven, ongeacht de bredere gevolgen voor.

Schandaal- en blundermoeheid

De zoektocht naar een betere governance is onthuld door de Financial Times. Het is vooral de schandaal- en blundermoeheid die de grote kantoren in beweging heeft gezet. Zo kwam PwC in Australië aan de rand van de afgrond na een schandaal waarbij fiscalisten van het kantoor aan de haal gingen met vertrouwelijke belastingplannen. 

EY trok vooral de aandacht met een voorgenomen splitsing tussen accountancy en advies. Het plan strandde op verzet uit de VS en leidde tot hoge kosten en diepe verdeeldheid binnen EY.

Niet alleen de Big Four maken zich zorgen over misstappen in de bestuurskamers, ook autoriteiten gaan zich ermee gaan bemoeien. In de VS is toezichthouder PCAOB (Public Company Accounting Oversight Board) een cultuuronderzoek begonnen naar de accountantskantoren. Het doel is om te achterhalen waarom steeds meer controles van beursgenoteerde bedrijven niet voldoen aan de wettelijke normen. Onderdeel van het onderzoek is ook de ‘tone at the top’. De toezichthouder wil dat accountants tenminste één bestuurder van buiten aanstellen.

Clubachtige sfeer bij PwC

In Australië kwam er een onderzoek van de overheid naar de cultuur bij PwC. Volgens het rapport creëerde de bestuursstructuur een clubachtige sfeer die de CEO te veel macht gaf. 

Volgens hoogleraar Laura Empson komt het debat bij de Big Four over de bestuurscultuur veel te laat, zo zegt ze in de Financial Times. Ze is specialist in management van dienstverlenende bedrijven aan de Bayes Business School van de Universiteit van Londen.

Ze stelt dat de Big Four veel te hard zijn gegroeid, zonder dat het bestuursmodel is aangepast. Wereldwijd werken er anderhalf miljoen mensen bij de vier grootste accountantskantoren. Ze controleren vrijwel alle belangrijke beursbedrijven ter wereld. Maar uit bestuurlijk oogpunt hebben ze zich nog niet aangepast aan deze belangrijke rol.

Raden van commissarissen in Nederland

Dat de grote kantoren nu zoeken naar aanpassingen is een inhaalslag. De Financial Times verwijst ook naar Europa, waar accountantskantoren verplicht zijn om toezichthoudende raden in te stellen. De krant verwijst daarbij naar Nederland, waar accountantskantoren tegenwoordig raden van commissarissen hebben.

Maar hoogleraar Empson van de Bayes Business School waarschuwt voor te hoge verwachtingen van de bestuurder of de commissaris van buiten. “Het moet nog blijken hoeveel betrokkenheid deze niet-leidinggevenden moeten hebben om de rol te vervullen die van hen wordt verwacht.” Daarnaast dreigt onderschatting van de tijd en inzet die bestuurders van buiten moeten opbrengen om hun meer onafhankelijke rol goed te kunnen vervullen, waarschuwt ze. “Het is daardoor niet altijd eenvoudig om voldoende geschikte mensen voor de functie aan te trekken.”