Big Data: het domein van de accountant van de toekomst

Big data is een feit: we leven in een tijdperk waarin continu een enorme hoeveelheid gegevens wordt verzameld, opgeslagen en overgedragen door de technologie. Het analyseren van grote hoeveelheden is niet zozeer nieuw.

Veel wetenschappers en analisten houden zich al decennia bezig met data mining en machine learning. Wat wel nieuw is, is de hoeveelheid aandacht die big data krijgt in het publieke debat en dan met name de zoektocht naar toepassingsmogelijkheden van de exploderende hoeveelheid data. Ook relatief nieuw is de enorme hoeveelheid internetdata die beschikbaar is. Dit zorgt ervoor dat data in steeds hogere mate ‘alom aanwezig is’ en vooral ook goedkoper wordt.

Veel experts en wetenschappers verwachten dat de omvang van big data, mede door de opkomst gebruiksapparaten die continu verbonden zijn met het internet (Internet of Things) nog verder zal toenemen en dat datamanagement de komende jaren nog belangrijker en kritischer wordt voor bedrijven. Bijvoorbeeld, het (op tijd) veranderen van de prioriteiten van organisaties en het stellen van de juiste vragen aan leidinggevenden zijn cruciale factoren voor organisaties om succesvol te zijn. De verwachting is dat bedrijven die big data en data-analyse weten in te zetten, beter in staat zullen zijn verbetering van de prestaties en productiviteit te realiseren en meer omzet, winst en toegevoegde (maatschappelijke) waarde voor de organisatie behalen. Zoals bij elke nieuwe ontwikkeling, brengt het inzetten van big data ook risico’s met zich mee: van slechte beslissingen, inbreuk op beveiliging van gegevens en privacy codes, reputatieschade voor merken en organisaties tot verminderde omzet, winst en maatschappelijke waarde.

Wat zou de invloed van big data kunnen zijn op het werk van de accountant? Een online speurtocht leert ons dat experts hier verschillende meningen op nahouden. Doemdenkers waarschuwen ervoor dat door big data het beroep van accountant overbodig zal worden: vooruitgang in de automatisering, zoals self-service data retrieval, zal ervoor zorgen dat routinematige aspecten van de interne rapportage en het compliance werk op den duur niet meer door mensen maar door machines wordt gedaan. Optimisten zien vooral veel kansen voor accountants en zien juist de werkzaamheden alleen maar toenemen en uitbreiden door big data. De Accountancy Futures Academy van de ACCA (Global body for professional accountants) en de IMA (The Assocation of Accountants and Financial Professionals in Business) verwacht dat big data accountants en financieel professionals de mogelijkheid geeft om ‘een meer strategische, toekomstgerichte rol te spelen in organisaties’.

Dit doet ons toekomstverkenners zogezegd de oren spitsen. Wij hebben er immers ons werk van gemaakt om organisaties meer toekomstgericht te helpen denken en handelen en juichen dit soort uitspraken van harte toe.

De nieuwe koers die geschetst wordt door de Accountancy Futures Academy vraagt om nieuwe vaardigheden. Wij als toekomstverkenners willen ons bij deze graag mengen in het debat over welke vaardigheden nodig zijn om een ‘meer strategische, toekomstgerichte’ rol te spelen in organisaties.
Hieronder bespreken we drie mogelijke rollen (en daaraan verbonden vaardigheden) van de accountant van de toekomst: duiden van big data, wijzen op meerdere mogelijke toekomsten en bewaken van integriteit van datagebruik.

1. Duiden van Big Data

De Accountancy Futures Academy stelt dat accountants de aangewezen personen zijn om big data ‘kleiner’ en ‘behapbaar’ te maken en bruikbare inzichten te destilleren uit enorme hoeveelheden informatie.

Philip Tetlock, verbonden aan universiteit van Pennsylvania betoogt in zijn boek Superforecasters dat we kunnen leren de toekomst te voorspellen. Tetlock leidde vier jaar lang het ‘Good Judgement Project’, een grootschalig, door de VS-overheid gefinancierd onderzoeksprogramma naar betere voorspellingen en voorspellers. Onderzocht werd welke personen de meeste juiste voorspellingen konden doen op basis van beschikbare data en welke vaardigheden iemand moet bezitten om juiste voorspellingen te kunnen doen. Het resultaat is niet verrassend: betere voorspellers (superforecasters) zijn ‘actief open-minded’. Dat wil zeggen: zelfkritisch, open voor tegenstrijdig bewijs en bereid om hun geloof te herzien als er nieuwe bewijzen opdoemen. En deze vaardigheden zijn aan te leren. Kortom, op basis van betrouwbare data zijn er mensen die op korte termijn de toekomst kunnen voorspellen. Dat neemt echter niet weg dat deze voorspellers nog altijd bepaalde (hoeveelheid en kwaliteit) data nodig hebben om hun voorspellingen te doen. Het gaat dus nog altijd om de interpretatie van data. Een groot probleem van big data is dat er veel, heel veel data beschikbaar is, maar dat niet alle data altijd representatief is. Zo bleek uit studies naar data mining dat bijvoorbeeld op social media een oververtegenwoordiging is van de stedelijke, welgestelde en hoger opgeleide bevolking. Voorspellingen over het succes van films, muziek en games waren niet altijd juist. Ook zijn succesvolle methoden van big data-analyse niet altijd te kopiëren naar een ander land of naar een andere tijd (bijvoorbeeld een paar jaar later).

Uit het Good Judgement Project bleek ook dat langere termijn voorspellingen bijna nooit correct zijn. Om voorbereid te zijn op een onzekere toekomst, is er dus meer nodig dan het juist interpreteren van beschikbare data en voorspellingen te doen voor de korte termijn. Dat brengt ons bij de tweede vaardigheid voor de accountant van de toekomst:

2. Wijzen op meerdere mogelijke toekomsten

Het is wellicht mogelijk met enige zekerheid uitspraken te doen over de nabije toekomst, bijvoorbeeld consumentengedrag de komende 1-2 jaar. Maar gaat het over maatschappelijke vraagstukken en thema’s zoals energiebeleid, sociale zekerheid of mobiliteit, dan is er al snel sprake van een dergelijke mate van complexiteit en onzekerheid dat voorspellen niet langer mogelijk en dat er in de strategische besluitvorming rekening moet worden gehouden met meerdere mogelijke toekomsten (scenario’s).

Er zijn verschillende methoden voor handen voor het verkennen van meerdere mogelijke toekomsten, zoals scenarioplanning, prototyping en roadmapping. Empirische data over het verleden en het heden worden daarbij gebruikt als input om toekomstbeelden te creëren en strategische beslissingen te nemen. Hierbij wordt altijd rekening gehouden met een hoge mate van onzekerheid en complexiteit. De toekomst heeft zich immers nog niet voltrokken, dus hoe kunnen we empirische data verschaffen over de toekomst? Er is naast betrouwbare data en een goede interpretatie van die data dus ook een flinke dosis verbeeldingsvermogen en creativiteit nodig. Het is nodig om soms het ‘onvoorstelbare voor te stellen’, of zoals Herman Kahn schreef: thinking the unthinkable’. Als voorspellingen niet toereikend zijn moet men rekening houden met meerdere mogelijke opties voor de toekomst. Kennis van data schiet dan tekort en wat nodig is, is specifieke domeinkennis en oog voor onzekerheid. Accountants kunnen data inzichtelijk maken en ook aangeven wat de redelijke grenzen zijn van data-analyse en wanneer het tijd wordt om meer dan één toekomstbeeld te overwegen.

___________________________________________________________________________________________________

Ontdek de power van Big Data & Analytics

Wilt u de mogelijkheden van Big Data & Analytics ontdekken? Zoekt u een praktische cursus over Big Data speciaal voor financials? Volg de training Big Data & Analytics en ontvang de tools en inzichten om de kwaliteit van uw rapportages en adviezen te optimaliseren. Meld u direct aan.

___________________________________________________________________________________________________ 

3. Bewaken van integer datagebruik

Het inzetten van big data vraagt om aandacht voor beveiliging van gegevens en privacy codes. Accountants die verantwoordelijk zijn voor de ‘integriteit’ van verslagen en (jaar)rekeningen, hebben vaardigheden die ook kunnen worden ingezet voor het bewaken van integer datagebruik. Zo stelt de Accountancy Futures Academy dat accountants kunnen optreden als ‘hoeders van de niet-financiële datasets en (dat zij) de kwaliteit en ethische normen kunnen opstellen voor het gebruik van data en bij verkoop van informatie aan derden.’ De verkoop van informatie is een actueel thema in het maatschappelijk debat over big data: steeds meer bedrijven zoeken naar manieren om nieuwe producten en diensten te ontwikkelen van de gegevens die ze genereren en bezitten. Maar dit is erg omstreden binnen de context van groeiende bezorgdheid rond privacy en ethische dataverbruik. Een typisch dilemma waarbij accountants wellicht uitkomst kunnen bieden.

Tot slot/ samenvattend

Big data en vooral het vertalen van grote datasets naar relevante informatie voor bedrijven en overheden biedt enorm veel kansen voor organisaties. Uiteraard zijn er ook risico’s aan verbonden. De accountant van de toekomst kan organisaties helpen zich een pad te banen door de jungle aan data door big data te duiden, organisaties te wijzen op beperkingen van voorspellingen en het belang van meerdere mogelijke toekomsten en zich op te stellen als bewaker van integer datagebruik.

Over de auteurs:

Drs. Silke den Hartog werkt als toekomstverkenner voor verschillende organisaties, in de rol van consultant en trainer via Bureau Tijd & Ruimte. Haar expertise ligt in het faciliteren van projecten en workshops, en te zorgen voor een geschikte setting om een strategische conversatie te voeren. Silke werkte eerder voor het Ministerie van SZW, Océ printers, Stichting Toekomstbeeld der Techniek (STT), Leyden Academy, Provincie Overijssel, Gemeente Utrecht, De SVB en IPO. Sinds 2013 organiseert zij ook trainingen in methoden van toekomstverkenning via de School voor Toekomstverkennen. In een wekelijkse nieuwsbrief deelt ze tips om grip te krijgen op de toekomst en inzichten in trends en ontwikkelingen.

Dr. Susan van ’t Klooster is freelance adviseur toekomstverkenning en de omgang met onzekerheid in beleid en besluitvorming. Susan werkte van 2000 tot 2011 als onderzoeker aan de Universiteit Maastricht en het Instituut voor Milieuvraagstukken aan de VU. In 2008 promoveerde zij op het proefschrift ‘Toekomstverkenning: ambities en de praktijk’. Als zelfstandige (sinds 2011) werkte zij voor diverse opdrachtgevers, waaronder het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL), de European Environment Agency (EEA), de Onderzoeksraad voor Veiligheid (OVV) en het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM). Zij begeleid toekomstverkenningen, geeft trainingen en doet procesevaluaties ten behoeve van het bijsturen, versterken en leren van strategische besluitvormingsprocessen. Ook publiceert zij regelmatig over toekomstverkenning en in het bijzonder over de uitdagingen, spanningen en tegenstrijdigheden waar toekomstverkenners in de praktijk tegen aanlopen en hoe hier mee om te gaan.  Zie voor meer informatie over Susan: www.savia.nl of https://nl.linkedin.com/in/susanvantklooster