Accountants meer gericht op voorkomen van fouten dan op leren van fouten

Het onderzoek toont aan dat het belang van openheid binnen accountantskantoren wordt onderkend, maar in de praktijk nog weinig wordt waargemaakt. Tijdens trainingen wordt vooral nadruk gelegd op het voorkomen van fouten en niet of slechts beperkt op het leren van fouten. Volgens de onderzoekers komt dat doordat gemaakte fouten niet open met elkaar worden besproken en geanalyseerd.

Angst

Angst om fouten te maken vormt mogelijk een barrière voor de openheid die nodig is om van fouten te kunnen leren. Partners, directieleden en bestuurders lijken een positiever beeld te hebben van de mate van openheid en het leren in hun organisatie dan medewerkers in overige functies.

Fout of overtreding

Accountantsorganisaties maken ook te weinig onderscheid tussen fouten en overtredingen. Fouten zijn onbedoeld, maar overtredingen zijn bewuste beslissingen om zich niet aan voorschriften te houden. Het kwalificeren van een fout als overtreding leidt tot sancties, waardoor een angstcultuur kan ontstaan en het lerend vermogen van de organisatie belemmerd wordt.

Immaterieel

Van fouten kan worden geleerd, ongeacht of de gevolgen groot of klein zijn. Uit de gehouden interviews blijkt echter dat accountantsorganisaties nauwelijks aandacht besteden aan fouten in het controleproces, zolang die geen of slechts immaterieel effect hebben op de jaarrekening. Daardoor kunnen vergelijkbare fouten (met mogelijk grotere gevolgen) in de toekomst nogmaals worden gemaakt. Volgens de onderzoekers moeten accountants gemaakte fouten, ongeacht de gevolgen, altijd analyseren om ervan te kunnen leren.

Onderzoek

Voor het verkennend onderzoek is een reeks interviews afgenomen en een survey uitgezet onder openbaar accountants en accountancystudenten van de Vrije Universiteit Amsterdam. De resultaten worden besproken tijdens een seminar voor experts en betrokkenen op 19 juni a.s. Het VU-onderzoek is geïnitieerd door de beroepsorganisatie van accountants NBA en gefinancierd door het Accountantsfonds. Het sluit aan bij een breed verbeterplan van de accountantssector, dat het vertrouwen in accountants moet herstellen. In 2014 pleitte TNO, na onderzoek naar de haalbaarheid van een onafhankelijke onderzoeksraad, al voor een cultuuromslag in de accountancy gericht op het leren van fouten.

• Leren van fouten: Een eerste verkenning bij accountantsorganisaties