Accountancy Expo 2023: een ‘wake up call’ voor de accountant

Bekijk hier alle foto's van Accountancy Expo 2023

'Secure your business' is het thema van de Accountancy Expo 2023. Is de 'business' van de accountant dan niet 'secure' genoeg? Toch niet, zo blijkt tijdens de op 20 juni in Barneveld gehouden editie van dit evenement.

Was de accountancy in het verleden een sector waar je routineus en onbekommerd je werk kon doen – klanten waren trouw, opbrengsten gegarandeerd en de werkzaamheden voorspelbaar – tegenwoordig is dat niet meer zo. En de toekomst is voor accountant nog minder zeker, zo blijkt tijdens de Accountancy Expo. 

Zeker vier ontwikkelingen grijpen diep in de branche in. Nieuwe wetten zoals de Europese Corporate Social Reporting Directive (CSRD) en andere ESG (Environmental, Social and Governance)-ontwikkelingen laten geen enkele kantoor onberoerd. De toenemende cybercriminaliteit en steeds gewiekstere vormen van fraude vormen ook een uitdaging. Hetzelfde geldt voor digitalisering – denk alleen al aan de opmars van AI (kunstmatige intelligentie). En dan wordt het ook nog steeds lastiger om goed personeel te vinden.  

Hoe kunnen accountants hiermee het beste omgaan? Die vraag staat centraal tijdens de door honderden accountants bezochte vakbeurs. De beurs is vooral een 'wake up call' voor accountants die zich nog niet bewust zijn van alle ingrijpende veranderingen waarmee ze de komende jaren te maken krijgen. Daarnaast kunnen zij zich bij de tientallen exposanten oriënteren op de nieuwste software en andere 'tools' en 'oplossingen' waarmee ze de bedrijfsvoering van hun eigen kantoor en van hun klanten kunnen verbeteren. 

En ze kunnen ze zich laven aan de kennis van enkele sprekers over de vier genoemde ontwikkelingen: 

1. ESG: accountant kan klanten wakker schudden
De roep verantwoorder te ondernemen wordt steeds sterker. Zo worden de wet- en regelgeving om dit af te dwingen voortdurend aangescherpt. Denk alleen al aan de invoering van de CSRD, die bedrijven verplicht om uitgebreide ESG-rapportages te maken. Of aan de opmars van CO2-beprijzing. True pricing – de prijs inclusief de externe effecten – voor producten lijkt een volgende stap. Inzicht in de werkelijke waardecreatie van het bedrijf – en niet alleen in de financiële prestaties – eveneens. 

Het bewustzijn van het toenemende belang van ESG (Environmental, Social and Governance)-ontwikkelingen is evenwel beperkt, zo blijkt uit een presentatie van Esther van Doesburg, Chief Innovation Manager van uitgeverij en softwarebedrijf Sdu en Anna Botsvine, eigenaar en research Consultant van Angi Studio. Uit een gezamenlijk onderzoek komt naar voren dat de meeste bedrijven nog 'onbewust onbekwaam' zijn als het gaat om ESG-gerelateerde onderwerpen en weinig of niets doen aan duurzaamheid of alleen voldoen aan de minimale regelgeving. En als ze wel bewust zijn van het belang van duurzaamheid, dan ervaren ze nogal wat 'pijn', zoals het meekrijgen van de organisatie, het verzamelen en integreren van data, het formuleren van doelstellingen en het monitoren van de voortgang.

De accountant kan bedrijven wellicht helpen om de reis naar verdere verduurzaming af te leggen. Door bedrijven wakker te schudden van het belang van ESG-onderwerpen, door ze op de hoogte te houden van de wet- en regelgeving, van sectorspecifieke informatie te voorzien en te ondersteunen bij het formuleren van doelstellingen, het verzamelen van data uit verschillende bronnen en opstellen van 'best practices'. Kortom: verduurzaming biedt accountants enorme kansen, zij het dat ze wel moeite moeten doen om hun klanten te interesseren voor het onderwerp. 

2. Cybercriminaliteit: accountant kan helpende hand bieden
'Cybercriminaliteit is geen IT-feestje', luidt de titel van een presentatie van Jan-Willem Molenaar, IT Architect bij managed cloud service provider Ekco. Cybersecurity is te belangrijk om over te laten aan de IT-afdeling, is zijn stelling. "Het is een onderwerp dat op directieniveau besproken dient te worden." Molenaar noemt een ontwikkelingen die van belang zijn voor de beveiliging van organisaties, zoals de opmars van kunstmatige intelligentie, de steeds wijdere verspreiding van allerlei soorten data, het toenemende belang van blockchain en van Robot Process Automation (RPA). Ontwikkelingen waar kwaadwillenden makkelijk misbruik van kunnen maken, bijvoorbeeld door middel van voice cloning, multichannel phishing, supply chain attacks en ransomware. 

Allemaal zaken waarover menige directie zich tot de accountant zal wenden. De accountant is tenslotte een 'trusted advisor' op het gebied van allerlei aspecten van de bedrijfsvoering, dus waarom niet op het gebied van beveiliging? Daarvoor moet de accountant zich uiteraard wel verdiepen in het onderwerp. Misschien niet om een expert te worden op het gebied van cybersecurity, maar dan toch zeker als iemand met voldoende kennis om zijn klanten op de hoogte te houden van belangrijke ontwikkelingen en de betekenis daarvan voor hen en om hun te kunnen doorverwijzen naar specialisten. De accountant kan zijn klant de helpende hand bieden, met andere woorden, zodat een expert voor redding kan zorgen. 

Molenaar raadt accountants aan om daarbij gebruik te maken van een framework als vertrekpunt voor het beveiligingsbeleid, zoals het CIS 18 Control Framework voor het MKB. "Dit helpt om security aan te vliegen vanuit het juiste perspectief, namelijk het inventariseren van risico's en niet het implementeren van maatregelen of oplossingen." 

Uiteraard gaat Molenaar ook in op de maatregelen die bedrijven kunnen nemen om cyberrisico's te beperken. Hij vraagt vooral aandacht voor de 'detect and response'-fase, die volgens hem onderbelicht is. Het is belangrijk om een 'incident response plan' te hebben, dat concreet en specifiek is en goed afgestemd op de belangrijkste risico's die een bedrijf loopt. Het plan moet beschrijven wie verantwoordelijk is voor welke actie, wat de kritieke assets zijn die beschermd moeten worden en welke specialisten daarbij betrokken moeten worden van binnen het bedrijf of welke externe dienstverleners moeten worden ingeschakeld die activiteiten die zijn lamgelegd kunnen overnemen. Ook is het zaak zo'n plan te testen tijdens één of meer oefensessies. Accountantskantoren kunnen Ekco kosteloos inschakelen om een keertje te droogzwemmen met een klant.

Accountants konden op de expo al direct oefenen in het omgaan met cyberdreigingen. In de unieke Mobiele Cyber Security Escaperoom die expert in IT-infrastructuur Claranet had neergezet, werden accountants uitgedaagd om te ontsnappen uit de grootste Mobiele Escaperoom van Europa door verschillende cyber-vraagstukken op te lossen. 

3. Omarm AI, een onomkeerbare trend
"20 tot 40 procent van het werk van de accountant verdwijnt in de komende jaren", constateert Robert Baars, productmanager van het financieel administratieve pakket Twinfield Boekhouden. Daarmee is nog niet gezegd dat 20 tot 40 procent van de accountants straks zonder werk komen te zitten. Wel dat het transactionele werk verdwijnt, denk aan het inboeken van allerlei in- en verkoopfacturen en voorraadbeheer. Waardoor de accountant alle mogelijkheid krijgt om zich op te werpen als adviseur. Waarbij hij gebruik kan maken van allerlei mogelijkheden die de technologie biedt.

Deze ontwikkeling is al jaren aan de gang, door de opkomst van 'robotic accounting' die te danken is aan de steeds verdergaande digitalisering. De komende jaren zal kunstmatige intelligentie (AI) ertoe bijdragen dat de accountancy zich nog verder verwijdert van het aloude boekhouden. Althans als de accountant het verantwoorde gebruik van AI omarmt, zoals Baars aanraadt.

Dan wordt het dankzij AI voor de accountant steeds makkelijker om grote hoeveelheden data te analyseren, zegt Baars. Bijvoorbeeld om patronen en afwijkingen daarvan in binnenkomende en uitgaande betalingen te herkennen – en om potentiële wanbetalers of fraudeurs op te sporen. Ook verwacht hij dat steeds meer applicaties met een chatbot zullen worden uitgerust, waardoor berekeningen en analyses eenvoudiger uit te voeren worden, zonder allerlei ingewikkelde codes te hoeven inkloppen. Samenstelling van de jaarrekening en de BTW-aangifte wordt een fluitje van een cent: dat kan worden overgelaten aan de kunstmatig intelligente software, de accountant hoeft alleen even te controleren of alles wel klopt (waarbij hij ook weer gebruik kan maken van AI, dat spreekt voor zich). 

Tot slot: wat te denken van 'sentiment analyse'? Dat wil zeggen: analyse van gesprekken met klanten om te kijken wat ze vinden van de dienstverlening van de accountant. Ook dat kan makkelijk met AI. Waardoor de accountant zich tijdens een volgende gesprek nog klantgerichter kan opstellen. 

4. Op zoek naar personeel? Spreek het limbische systeem aan
Goed personeel is lastig te vinden, ook voor accountantskantoren. Dat blijft de komende jaren zo. Die schaarste is op het eerste gezicht merkwaardig, zeker gezien de goede arbeidsvoorwaarden die kantoren bieden, zegt Richard Knops, auteur van het boek 'Waarom ben ik accountant'. Maar veel jongeren lopen niet echt warm voor het werk als accountant omdat ze geen idee hebben of dit aansluit bij hun eigen, intrinsieke motivatie. En als ze er eenmaal werken, weten ze niet goed waarom, zegt Knops: "Ik heb er onderzoek naar gedaan, en kreeg antwoorden als 'Ik vind cijfers leuk', 'Iemand die ik ken, werkt hier ook', 'Het ligt in de buurt' en 'Het verdient niet zo slecht'."

De manier waarop accountantskantoren werven is in het algemeen veel te cerebraal om jongeren enthousiast te maken voor het vak. Vaak gaat het in hun arbeidsmarktcommunicatie om het 'wat' – denk aan zinsneden als 'We verzorgen administraties voor diverse zorginstellingen, we hebben hiermee jaren ervaring en hebben de beste mensen aan boord, we bieden jou een fijne leeromgeving om je te ontwikkelen en een goed salaris'. De neocortex in de hersenen van een potentiële werknemer registreert het, maar warm of koud wordt de accountant in spe er niet van. 

Willen kantoren mensen wel aanspreken, dan moeten ze zich tot het limbische systeem richten, het oudste gedeelte van de hersenen. Daar zetelt iemands behoefte aan zingeving (zijn 'waarom', zijn 'purpose') en daar worden beslissingen genomen. Het limbische systeem is gevoelig voor herkenbare, onderhoudende, betekenisvolle en persoonlijke verhalen. Bijvoorbeeld een verhaal over wat de accountant van Ajax doet, en hoe hij bijdraagt aan het succes van die club. In zijn boek biedt Knops een heel stappenplan om te ontdekken wat iemands 'waarom' is. En of iemand door accountant te worden misschien ook nader invulling kan geven aan zijn 'purpose'. 

In het geval van Knops zelf is dat overigens zeker het geval. Wat is zijn persoonlijke 'purpose' namelijk? "Puzzelen met als doel invloed uit te oefenen en een win-win situatie te creëren."  

Fotografie: Robert Tjalondo, Rockin' Pictures