Monitoring Commissie Accountancy: ‘Zelfbeeld sector te optimistisch’

Dat is de kernconclusie van de Monitoring Commissie Accountancy, die daarom haar tweede rapport de titel ‘Doorpakken!’ heeft gegeven. 

De accountancysector is in 2014 begonnen aan een ingrijpend veranderproces maar moet nu écht doorpakken om binnen redelijke termijn zelf nog te kunnen komen tot de noodzakelijke structurele kwaliteitsverhoging, de daadwerkelijke cultuur- en gedragsverandering en een toekomstbestendig vertrouwensherstel. 

Duurzame oplossingen vereisen meer leiderschap, meer ambitie en de durf om meer zelfkritisch te zijn. Dat is tevens nodig om de grote (‘wicked’) problemen echt aan te pakken, ook indien de organisatorische, financiële en persoonlijke gevolgen ingrijpend zijn. De sector loopt anders het risico om de regie over het eigen veranderproces te verliezen. 
 
De Commissie heeft de afgelopen anderhalf jaar vervolgonderzoek gedaan naar onder meer de invoering en werking van de 53 verbetermaatregelen uit het sectorrapport ‘In het Publiek Belang’. De Commissie heeft haar conclusies gebaseerd op bevindingen die zijn voortgekomen uit vele gesprekken met belanghebbenden binnen en buiten de accountancysector, diverse specifieke uitvragen (enquêtes) en het bestuderen van transparantieverslagen, onderzoeken en rapporten.
 
Sectorbreed zijn sinds het eerste rapport van de Commissie (oktober 2016) flinke vorderingen gemaakt met betrekking tot de opzet en het bestaan van de door de sector zichzelf opgelegde 53 maatregelen. Bewijs voor de werking van het pakket van 53 maatregelen is er niet, althans de effecten zijn nog onvoldoende aantoonbaar. Op basis van haar bevindingen ziet de Commissie diverse risico’s en belemmeringen die het bereiken van het einddoel bemoeilijken en vertragen.

Conclusies 
De Commissie komt tot de volgende conclusies:
– veranderingen gaan te langzaam;
– zelfbeeld sector te optimistisch;
– veranderproces niet adequaat ingericht;
– complexiteit wordt onderschat;
– dieperliggende oorzaken waaronder de ‘wicked problems’ krijgen onvoldoende aandacht.

Ada van der Veer, Commissievoorzitter : “Het is evident dat binnen de accountancysector inmiddels sprake is van het sturen op cultuur- en gedragsverandering. Kwaliteit staat meer centraal in doen en laten en er is daarbij ook sprake van toenemende veranderingsdynamiek. Dat zijn positieve ontwikkelingen. Maar wij zijn van oordeel dat de veranderingen te langzaam gaan. Het verdienmodel en het partnermodel zijn voorbeelden van fundamentele onderwerpen met schadelijke prikkels voor de kwaliteit. Het onderwerp fraude dient voor de accountancysector topprioriteit te zijn en dat is het thans niet. Deze onderwerpen zijn inmiddels binnen een deel van de sector weliswaar bespreekbaar geworden, maar worden door de sector (nog) niet met de benodigde visie en daadkracht aangepakt. De sector loopt het risico de regie over het noodzakelijke veranderproces te verliezen.”

Aanbevelingen 
De Commissie komt tot onder meer de volgende aanbevelingen:
– kom met een logische, onderbouwde en begrijpelijke koppeling van oorzaken, maatregelen en effecten;
– neem daarin ook factoren mee als werkdruk, tijdsdruk en budgetdruk en geef meer aandacht aan zaken als angstcultuur en versterking van de aanspreekcultuur;
– pak de ‘wicked problems’ voortvarender en met meer diepgang aan;
– verander de houding en instelling ten aanzien van fraude en geef dat topprioriteit;
– toon meer ambitie en ga veel verder dan de invoering van de 53 maatregelen.

De Commissie roept de accountancysector op om zelf die maatregelen te nemen die borgen dat de gewenste kwaliteitsverhoging en het duurzame vertrouwensherstel wél op een afzienbare termijn kunnen worden gerealiseerd. Nu als sector kiezen voor meer rust en louter positiviteit zou een rem zetten op het veranderproces.

Het is aan de sector en accountantsorganisaties om aan te tonen dat effecten ten aanzien van de genoemde aspecten meetbaar en gerealiseerd zijn. De sector heeft in deze geen inspannings- maar een resultaatsverplichting.
 
De geschiedenis leert dat externe druk op de accountancysector noodzakelijk is om tot echte veranderingen te komen. De Commissie vindt meer wet- en regelgeving echter geen oplossing voor de geconstateerde problemen en komt in haar tweede rapport niet met aanvullende maatregelen. Het gaat in deze fase niet om (nog) meer regels, wél om het effectief sturen op het bereiken van daadwerkelijke gedrags- en cultuurverandering.
 
De Commissie verwacht in de tweede helft van 2019 met een volgend rapport te komen.