Waarderend onderzoek is een krachtige methode

“Waarderend onderzoek (Appreciative Inquiry) is een krachtige methode die zorgt voor energie, creativiteit, inspiratie en motivatie. Het zet mensen en organisaties in beweging en zorgt voor positieve verandering”.

In de cursus Public appreciative riskmanagement en audit: impact waarderend onderzoek in de publieke sector wordt de kracht van positief waarderen verkend en toegepast op auditing en riskmanagement specifiek binnen de context van de publieke sector. Resultaat: meer in control op basis van ‘willen’ in plaats van ‘moeten’. De redactie ging in gesprek met docenten Julia Bless en Arthur Izeboud.

Wat is waarderend onderzoek?
Julia: “Waarderend onderzoek is een methode van positieve verandering. Het gaat uit van wat er al goed is binnen een organisatie en neemt dat als uitgangspunt voor verandering."

Arthur: “Bij waarderend onderzoek waardeer je het beste dat er reeds is. Je focust je op de mogelijkheden, de kwaliteiten en de aanwezige middelen. Je bent op zoek naar de beste prestaties binnen je organisatie. Door dit onderzoek collectief te verrichten, maak je mensen bewust van wat al goed is en kun je vervolgens de collectieve denkkracht gebruiken om nog sterker de toekomst tegemoet te treden."

En wat hebben jullie persoonlijk met appreciative inquiry?
Arthur: “Een typische vraag die wordt gesteld als er iets niet goed gaat, is: ‘Het kan toch niet zo zijn dat…’ en dat is een probleemdenkende vraag. Je zou ook kunnen vragen: ‘zou het niet mooi zijn als…?’ Dat activeert een ander deel van je brein. Je gebruikt dan je verbeeldingskracht en word gedwongen om in mogelijkheden te denken. Dat vind ik mooi."

Julia: “Appreciative inquiry is gebaseerd op positieve psychologie, het gebruikt positieve termen en focust op oplossingen in plaats van op problemen. Het is bewezen dat er een relatie bestaat tussen een positieve mindset en het behalen van hoge doelen. Keer op keer is bewezen dat als je appreciative inquiry goed inzet, de resultaten door het dak gaan. Fascinerend!’’

En welke toepassingen heeft het?
Julia: “De toepassingen zijn legio. Je kunt het toepassen op hele grote groepen mensen, op hele organisaties, maar bijvoorbeeld ook in het bestuur van je sportclub, of in je gezin. Het helpt mensen om zich te verbinden. Aan elkaar en aan een te realiseren gezamenlijke doel."

Heb je een simpel voorbeeld?
Arthur: “Er is een probleem dat mensen appen achter het stuur tijdens het rijden en daardoor onveilig rijgedrag vertonen. Dit probleem moet worden opgelost. Traditioneel onderzoek zou focussen op de groep die appt en wat daar de oorzaak van is als basis voor de oplossingsrichting. Onderzoek op de bias van waarderend onderzoek focust op de groep die niet appt en wat maakt dat zij dat niet doen. Vervolgens kijken we hoe we die kennis kunnen toepassen en laten renderen op de groep wiens gedrag we willen veranderen. Positieve verandering gebaseerd op best practices. Het is een eenvoudige vorm van toepassen van principes van appreciative inquiry.’’

Wat zijn typische voordelen voor de public financial? 
‘’Het verhoogt de innovatiekracht”, aldus Julia, “we leven in een wereld waarin constant alles verandert. Op het moment dat je je gaat focussen op problemen in plaats van de mogelijkheden, dan stapelen de problemen zich iedere dag op en belemmert dat het kansdenken. Op het moment dat je appreciative inquiry toepast, maak je je organisatie weerbaarder voor veranderingen en omarm je de kansen die de veranderingen bieden.’’

‘’Het gaat van omdenken naar omdoen’’, voegt Arthur toe, "en waar je over praat, dat ga je ook doen!"

Waar valt met appreciative inquiry de grootste winst te behalen op het gebied van auditing?
Arthur: ‘’Een positieve klantenbeleving en een daadwerkelijke bijdrage leveren aan een organisatie die meer in control is. Je gaat van politieagent naar verbetercoach: een agent schrijft een bon uit en straft. Een verbetercoach helpt jou met het behalen van je doelen en moedigt je aan. Het is goed voor de auditor om zowel de competenties ‘straffen’ als ‘aanmoedigen’ in zijn/haar gereedschapskist te hebben. Appreciative inquiry biedt het gereedschap om aan te moedigen gebaseerd op de gedeelde ambitie om in control te zijn in plaats van de angst om fouten te maken.”

Welke gesprekken moet de financial of interne auditor voeren binnen de organisatie?
Arthur: “Daar waar je over praat, ga je naartoe. Als je lang genoeg over risico’s praat, worden we allemaal min of meer depressief. Wanneer je te lang over risico’s praat, word je somber. Als je daar bewust van bent, kun je enorme waarde toevoegen. De werkzaamheden en daarmee de taal van veel auditors zijn met name gericht op het zoeken en opschrijven van fouten en het confronteren van de mensen. Met behulp van de principes van waarderend onderzoek kan je ook zeggen: ‘Waar zie jij nog kansen om verder te professionaliseren?’ Dat is anders dan: ‘Wat ging er allemaal fout dit jaar?'’’

"Financials gebruiken vaak het woord ‘tekortkomingen’ in hun bevindingen," vertelt hij ‘’dat is een negatief woord. De financial heeft een onderzoek gedaan en geeft het conceptrapport aan de interne klant. De klant heeft dan soms recht op ‘hoor- en wederhoor’. Dat klinkt bijna als een rechtszaak. Waarderend onderzoek noem ik in dat kader ook ‘omtalen’. Je kunt bijvoorbeeld ook zeggen: ik lever een conceptrapport af die voor de klant echt van toevoegende waarde is. Het rapport wordt dan niet beleefd als een aanval, maar als verslag waarin professionaliseringskansen expliciet gewaardeerd worden."

Welke vaardigheden zijn er dan nodig om goed waarderend onderzoek te verrichten?
Julia: ‘’Het kunnen luisteren is een van de grootste vaardigheden die je bij appreciative inquiry nodig hebt. Het vermogen om samen te werken, is ook een belangrijke vaardigheid. Het hangt met elkaar samen: op het moment dat je echt gaat luisteren, leer je meer en kun je beter samenwerken. Ik zou zeggen dat je soft skills vanzelf versterkt worden als je hier meer mee bezig bent, maar je hoeft -naast de methode zelf- er niets specifieks voor te leren. Alle mensen hebben al de basisvaardigheden die nodig zijn om appreciative inquiry uit te voeren.’’

Arthur: ‘’Het nemen van de tijd voor elkaar. Dat maakt waarderend onderzoeken het intermenselijke. Dat betekent dat je tijdens het gesprek bijvoorbeeld niet op je telefoon gaat zitten kijken. Het is best wel lastig om niet afgeleid te worden. Als je met iemand bent, dat je dan ook echt mét diegene bent.’’

Kan jij meer over jezelf vertellen, Arthur?
‘’Ik ben de doelgroep: ik ben registeraccountant en heb de eerste vijftien jaar als extern accountant gefunctioneerd. Ik kwam op een gegeven moment tot het besef dat ik in de basis méér adviseur ben dan controleur. Je bent gewend te werken vanuit een wettelijk gegarandeerd bestaansrecht om jaarrekeningcontroles uit te voeren. Als adviseur moet je toevoegde waarde leveren en daarmee je bestaansrecht te verdienen. Ik adviseer organisaties nu met name in het governance- en compliance domein. Sinds 2005 ligt mijn hart ook bij het lesgeven.’’

En jij, Julia?
‘’Ik ben een gespecialiseerd in leiderschap, creativiteit en innovatie. Daarnaast ben ik ook theatermaker. Dat lijkt een wonderlijke combinatie, maar dat is het eigenlijk niet. In het theater zijn we supermannen en -vrouwen van verandering. We vertrekken altijd vanuit een heldere visie op de toekomst en een inspirerend doel. Dan repeteren we, proberen iets uit, falen en kiezen weer een nieuwe weg. We zetten iedere dag onze creativiteit in om ons doel te behalen. In deze onzekere en steeds sneller veranderende wereld, zijn visie, creatieve vermogens en wendbaarheid, ontzettend belangrijk geworden."

Waarom moeten mensen zich inschrijven voor deze cursus?
Arthur: “We brengen in kaart welke kansen waarderend onderzoek biedt voor het risicomanagement van je organisatie. Wat kan een positieve beleving van risicomanagement toevoegen? Hoe bouw je de ideale risicostrategie rondom een kritische gebeurtenis? Dit alles binnen de eigenheid van de publieke sector context en aan de hand van actuele publieke sector casuïstiek."

Julia: "Het is een inspirerende cursus die je uitdaagt om op een ander (positieve) manier te kijken naar je werk. Bovendien is het een concrete, hands-on en interactieve training. Dus je doet ook veel en oefent met elkaar."