‘Angst voor de AFM belemmert kwaliteitsdenken accountants’

Accountants laten te vaak de kans liggen om lering te trekken uit hun fouten. Dit vanwege de uiteenlopende meningen over wat een goede controle is. Ook de focus in het vak op de korte termijn helpt niet mee. Verder zijn accountants beducht om fouten toe te geven uit vrees voor de toezichthouder, de AFM

Dat stelt Wendy Groot, RA bij PwC. in haar proefschrift waarop ze donderdag is gepromoveerd aan de Vrije Universiteit. Daarin onderzoekt ze de constante spanning tussen professionalisme en commercie in de accountancy. Met name heeft ze onderzocht hoe accountantsorganisaties reageren op deze druk.

Groot is bij PwC betrokken geweest bij het analyseren van tekortkomingen bij controles. In haar proefschrift constateert Groot dat accountancy vaak in verband wordt gebracht met tekortkomingen. Dit als gevolg van tal van boekhoudschandalen en andere bekende missers van accountants die breed zijn uitgemeten in de media.

Houding van de AFM
Voor toezichthouder AFM waren al die missers reden om de kwaliteit van externe accountantscontroles het vuur aan de schenen te leggen. Meer dan eens leidde dat tot intensiever toezicht en strengere regels. Met haar onderzoek wil Groot laten zien hoe kantoren achter de schermen reageren op die druk die op de accountants wordt uitgeoefend en wat er beter kan.

“Met deze studie stel ik het idee ter discussie dat kwaliteitsbevindingen voortkomen uit een duidelijke scheidslijn, welke getrokken wordt door de toezichthouder, tussen toereikende en ontoereikende controles en dat accountants passieve actoren zijn zonder invloed op het inspectieproces”, schrijft ze in haar proefschrift.

Internationaal onderzoek
Groot verwijst naar internationaal onderzoek, waaruit zou blijken dat accountantskantoren alleen beterschap betrachten om de buitenwereld tevreden te stellen. Maar analyses over wat er fout ging leidden niet altijd tot werkelijke verbetering.

Volgens Groot heerst er in de sector het dat fouten toegeven automatisch leidt tot sancties. Men is bang voor de toezichthouder en de tuchtrechter. Daardoor missen accountant de kans om van hun fouten te leren. De houding is daardoor niet om te leren van fouten, maar door te doen wat men denkt dat de toezichthouder wil

Vooroordelen over het toezicht
Deze houding kenmerkt niet alleen de accountants die al eens zijn berispt door de AFM, maar ook die van accountants die nog nooit tegen het licht zijn gehouden door de waakhond. Zij gaan ervan uit dat de AFM actief op zoek is naar fouten om daar de accountant op af te kunnen rekenen.

Ingewikkeld is ook als de AFM tekortkomingen ziet die in de ogen van de accountants in orde zijn. Door de defensieve houding van accountants is de nuance nu zoek en wordt ook de professionele discussie onvoldoende gevoerd met de toezichthouder. Grootpleit ervoor om dit gesprek op gang te brengen en daar eventueel ook klanten en wetenschappers aan mee te laten doen.