‘Accountants moeten leren op de werkplek’

Met dit advies komt Therese Grohnert, promovenda aan de School of Business and Economics van de Universiteit Maastricht.

Grohnert wilde weten waarom accountantskantoren soms slecht onderbouwde oordelen afgeven bij de jaarrekeningen van hun klanten. Zij onderzocht ruim 400 oordelen van 252 accountants. Van die oordelen zou slechts één derde voldoende onderbouwd zijn. Grohnert concludeert dat een gebrek aan kennis de belangrijkste oorzaak is: “Eerder onderzoek toont aan dat incentives, dus straffen en belonen, nauwelijks van invloed zijn. Een andere mogelijke oorzaak zou motivatiegebrek kunnen zijn. Met andere woorden: kunnen ze het, maar doen ze het niet? Ook dat is niet het geval, blijkt uit eerder onderzoek. Conclusie: het moet gaan om een gebrek aan kennis. Zonder voldoende kennis weten auditors onvoldoende waar ze op moeten letten bij het opvragen van informatie en bewijsmateriaal. En dat is feitelijk positief nieuws, want alles is te leren.”

Volgens Grohnert overschatten veel accountants systematisch hun eigen kennis en prestaties. “Een logische verklaring voor het feit dat zij minder geneigd zijn aanvullende informatie op te vragen voor hun oordeel. Zij vertrouwen te veel op routine, terwijl hun omgeving en taken heel complex zijn en vaak veranderen. Tegelijkertijd hebben auditors weinig kritische ervaring, bijvoorbeeld met fraude of onvoorspelbaar gedrag van klanten. Juist deze kritische ervaring blijkt cruciaal voor het leren wanneer auditors niet op hun routine kunnen vertrouwen.”

Grohnert ontdekte verder dat er sprake is van angst: “Auditors zijn ontzettend bang na een afgegeven positief oordeel te worden geconfronteerd met dubieuze zaken bij hun klant, zoals fraude of nooit betaalde crediteuren. Waarom dan geen betere onderbouwing? Dat ligt volgens sommige onderzoekers aan de bedrijfscultuur in de wereld van accounting. Door tijdsdruk, complexiteit, en de taakverdeling over meerdere hiërarchische niveaus vraag je niet aan een collega of hij even met je wil meekijken. Ook is het moeilijk om toe te geven als je een fout hebt gemaakt: daardoor leg je een afwijkend gegeven niet altijd voor aan je leidinggevende. Daar moet verandering in komen.”

Grohnert stelt dat professionals het meeste leren via hun dagelijkse werk, dus op de werkplek. “Van interactie met collega’s, gemaakte fouten, contacten met klanten, etc. Dat lukt alleen maar als er sprake is van een open bedrijfscultuur, waarin het uitwisselen van kennis en ervaring als normaal beschouwd worden.” Grohnerts advies luidt dan ook: meer ruimte voor collegiaal overleg waarin fouten bespreekbaar zijn.