Wat kan een accountant betekenen in de duurzaamheidstransitie?

Het plastic in onze oceanen. De CO2 uitstoot die slecht is voor onze luchtkwaliteit, voor onze biodiversiteit en steeds meer gevolgen heeft voor ons klimaat. En ondertussen verdwijnen er iedere dag veertig voetbalvelden aan regenwoud.

Hoe kan het dat wij ons gedrag maar niet kunnen aanpassen, ondanks alles wat we om ons heen zien gebeuren? En welke heldenrol is weggelegd voor de accountant in de gedragsverandering die nodig is?

Speciaal voor Accountancy Expo bundelden Margreet Boersma (Lector duurzaam financieel management aan de Hanzehogeschool Groningen) en Onno Wouters (RA en partner business analytics bij Coney) vanmiddag hun krachten. Samen zetten zij een masterclass neer over hoe de accountant vanuit zijn eigen expertise serieus kan bijdragen aan het beter maken van onze wereld.

Volgens Boersma is het de hoogste tijd dat de accountant zijn rol gaat pakken in het effenen van de weg naar meer duurzaamheid. Een weg die nodig is om onze planeet te redden. Als lector heeft ze onderzoek gedaan naar de reden waarom we zo vast zitten onze huidige manier van leven die ten koste gaat van onze resources en onszelf: “We zitten vast in de vrije markt. De consument wil innovatieve producten voor een scherpe prijs, aandeelhouders willen hoge rendementen en daarom maken bedrijven keuzes met een negatieve impact op onze aarde. En dat leren we financials en accountants ook. Als je kijkt naar de schoolboeken gaat het alleen maar over dingen als lage kostprijs, hoge ROI. We leren accountants om de ogen en oren te sluiten voor de negatieve effecten.”

People, Planet, Profit
Toch ziet Boersma verschillende mogelijkheden, juist voor accountants om bedrijven mee te nemen in de duurzame evolutie die nodig is: “Duurzaamheid moet ook winstgevend zijn – maar wel in balans met de aarde en de mens. People, planet, profit. We moeten van een enkelvoudige waardecreatie naar meerzijdige waardecreatie. Anders is het model niet economisch duurzaam.”

Maar hoe doe je dat als accountant? Volgens Boersma zijn de 17 Sustainable Development Goals, zoals geformuleerd door de Verenigde Naties, een uitstekend uitgangspunt om te kijken naar je eigen organisatie en dat geldt ook voor accountants: “Kijk, wanneer je een bedrijf adviseert of en hoe een businessmodel kan bijdragen aan de 17 sustainable development goals. Duurzame bedrijfsvoering is niet alleen voor Shell en Tata, maar ook voor het MKB. Als accountant kun je de boekhouding van je klant ook meer inrichten op duurzaamheid – en daar kan data en data-analyse ontzettend goed bij helpen.”

Data analyse
Onno Wouters, zelf registeraccountant, past deze manier van duurzaam boekhouden zelf ook toe bij klanten. Volgens hem sluit de expertise van de accountant prima aan bij wat nodig is om op een duurzamere manier te kijken naar businessmodellen: “Waar zijn accountants goed in? Kijken naar processen in de onderneming. Risico’s inschatten, jaarrekeningen beoordelen – kritisch kijken of informatie voldoet aan bepaalde normen. Die kwaliteiten kun je zo doortrekken naar duurzaamheidsvraagstukken.”

Wouters is het met Boersma eens dat alles begint met bewustzijn – ook in de opleiding. Bedrijven, maar ook accountants moeten van marge en winst gedreven naar een bredere blik: ”Processen controleren. Wij doen dat vaak vanuit de jaarrekening – maar je kunt je processen ook controleren op duurzaamheid, de levering en inkoop van je grondstoffen. Welke CO2 belasting brengen deze processen mee? Die cijfers kun je boven tafel krijgen met data-analyse.” Net zoals financiële KPI’s kun je ook niet-financiële KPI’s – CO2 footprint, plasticgebruik – monitoren in een dashboard. De stappen die je daarin maakt wijken volgens Wouters niet fundamenteel af van het normale werk als accountant.”

In gesprek
De accountant kan een voortrekkersrol spelen volgens Wouters: “Als accountant kun je met klanten het gesprek aangaan over duurzaamheid. Wat doen jullie? Wat willen jullie? Wat mag het kosten? Kunnen wij helpen als accountant? Zullen wij in het accountantsverslag ook iets schrijven over niet-financiële cijfers? Vanuit onze expertise rol kunnen wij daar echt iets in betekenen en zeker ook met data-analyse, zodat de klant ziet wat hij doet en dat hij zijn doelen behaalt.”

Wouters verhaal sluit eigenlijk precies aan op de vragen die worden gesteld via het online-chatportaal – ‘Waar kan ik beginnen om duurzaamheid en data analytics te implementeren? Hoe maak je sustainability meetbaar?'

Wouters: “Voer eerst een gesprek met de klant en met je stakeholders. Betrek duurzaamheid bij de gewenste KPI's. Wat zijn de KPI's waarop je wil sturen? Wordt er al data geregistreerd, waarmee je het kunt vormgeven? En zo nee, wat zou je moeten registreren om het wel te kunnen vastleggen? En als je dat hebt gedaan: maak een dashboard waarmee je de acties die een bedrijf kan doorvoeren echt inzichtelijk maakt: van je nulmeting naar het doel waar we naartoe willen. Je moet een incentive hebben.” Boersma sluit zich daarbij aan: “Stel de juiste vragen: wat willen je klanten op het gebied van duurzaamheid? Hoe zit het met het kilometerverbruik van werknemers en leveranciers? En hoe zit het met de CO2 footprint van je leveranciers?”