Verhoging vrijstelling schenkingen weinig effectief

Door Peter Westhof

Belangrijke voorwaarden bij de vrijstelling waren dat het geld alleen gebruikt mocht worden voor de eigen woning en dat de verkrijger tussen 18 en de 40 jaar was. Met de schenking, die vrijgesteld is van schenkbelasting kon ook de eigenwoningschuld worden verminderd of een verbetering van de eigen woning worden bekostigd.

In een evaluatierapport van het SEO Economisch Onderzoek, uitgevoerd in opdracht van het ministerie van Financiën, staat dat in 2017 een half procent van de huishoudens een schenking voor de eigen woning heeft ontvangen. Dit komt neer op 390.000 huishoudens. In totaal is er in 2017 €1,6 miljard geschonken en in 2018 €0,6 miljard. Deze €2,2 miljard is gelijk is aan 0,3 procent van de totale hypotheekschuld. Van de ontvangen schenkingen is het merendeel (55 procent) door de verkrijger gebruikt voor de aankoop van een eigen woning.

Stijgende woningprijzen
De hypotheekschuld ten opzichte van het nationale inkomen is gedaald en voor de groep tussen de 18 en 40 jaar is het percentage onderwaterhypotheken tussen 2016 en 2018 gedaald van 33 naar 8 procent. Dit komt volgens de onderzoekers echter niet door de structurele verruiming, maar door de stijgende woningprijzen en de strengere financieringsvoorwaarden. Tegelijk is het voor starters steeds moeilijker om tot de woningmarkt toe te treden.

Volgens de onderzoekers had een deel van deze schenkingen ook zonder de verruiming wel plaatsgevonden. Of het geschonken bedrag was op een ander moment of op een andere manier bij de ontvanger terechtgekomen. In dat geval is het effect van de regeling op de hypotheekschuld kleiner.

Nadelig neveneffect
Het rapport meldt ook dat de schenkingsvrijstelling beoogt de financiële kwetsbaarheid van huishoudens te beperken, maar in de praktijk vooral wordt gebruikt om schenkingen te doen aan een kleine groep huishoudens die al een relatief goede financiële uitgangspositie hebben. “Dit verkleint niet alleen het bereik, maar heeft ook als nadelig neveneffect dat de vermogensongelijkheid binnen generaties hierdoor toeneemt”. 
Het tot 100 procent verlagen van de maximale verhouding tussen lening en woningwaarde bij het afsluiten van een hypotheek en de fiscale aflossingseis zouden volgens de onderzoekers effectiever geweest om de financiële kwetsbaarheid van huishoudens te beperken en het risico op onderwaterproblematiek te verminderen dan de schenkingsvrijstelling. “Deze al eerder ingevoerde maatregelen gelden namelijk voor iedereen’, aldus het rapport.

Nog geen einde jubelton
Uit dit evaluatierapport, dat eind juni aan de Tweede Kamer is aangeboden, kan worden geconcludeerd dat de schenkingsvrijstelling eigen woning weinig doeltreffend en doelmatig is. Hieruit zou de conclusie getrokken kunnen worden dat de ‘jubelton’ zijn langste tijd gehad heeft. 
De kans lijkt echter klein dat deze maatregel op korte termijn komt te vervallen. Dit valt op te maken uit de brief die staatssecretaris Vijlbrief van Financiën op 30 juni naar de Tweede Kamer stuurde. Verder zal vanwege de demissionaire status van dit kabinet het besluit worden doorgeschoven naar een volgend kabinet. 

Peter Westhof is werkzaam bij Vermogensbeheer.nl