Van Big-4 en Non-Big 4 naar Big 5!

Door Niels van Nieuw Amerongen RA

Ik neem je voor dit blog mee naar de denkwereld van John Strelecky. Hij schreef het boek: Big Five for Life! Ik kreeg het boek van een bevriende collega in het vak, en laat je graag in de inhoud delen.

Het boek gaat over een fictieve ondernemer – Thomas Derale – die tijdens een safari in Afrika op unieke managementideeën komt. Net als vele anderen had hij zich ten doel gesteld om de Grote Vijf dieren (buffel, leeuw, luipaard, neushoorn en olifant) te hebben gezien. Pas als hij dit gerealiseerd had, zou de safari een succes zijn geweest.

Terug van de reis zag hij een belangrijke parallel met de zakenwereld. Hij zag vele mensen die zeer ongelukkig zijn in hun dagelijkse werk, terwijl ze aan hun werk toch het grootste deel (laten we zeggen 80%) van hun leven besteden. Voor de dingen waaraan de gemiddelde homo laboro veel genoegen en voldoening beleeft, wordt maximaal 20% van de tijd besteed.

Met dit in het achterhoofd mijmerde Thomas over hoe dit mogelijk was. En eigenlijk is zijn managementtheorie vrij simpel: elk mens heeft een Reden van Bestaan. Het gaat er om dat je ontdekt wat jouw Reden van Bestaan is, en wat de belangrijkste vijf dingen zijn die maken dat je leven zinvol (zo je wilt succesvol) wordt. Parallel aan het persoonlijke leven van een werkend mens hebben organisaties ook een Reden van Bestaan. Op basis van deze Reden van Bestaan formuleert de organisatie de belangrijkste vijf dingen die noodzakelijk zijn om aan die Reden van Bestaan invulling te geven. Ik realiseer me dat het nu bijna voorspelbaar klinkt als ik zeg dat het van belang is om een match te maken tussen de Redenen van Bestaan van (potentiële) medewerkers en die van de organisatie. 

Toch is dit zeer relevant. Vandaar dat Thomas (en zijn leidinggevenden) sollicitatiegesprekken met potentiële medewerkers begint met wat de potentiële medewerkers als persoonlijke Big Five hebben. Als sprake is van een belangrijke match met de Big Five van de organisatie, wordt een sollicitant aangenomen. Bij de start van het dienstverband krijgt de medewerker van de onderneming een persoonlijk visitekaartje, waarop de naam staat van de medewerker, aangevuld met zijn of haar persoonlijke Big Five. En gedurende de loopbaan van een medewerker zijn de persoonlijke Big Fives een terugkerend element in de functioneringsgesprekken (de big fives zijn niet per definitie statisch, ze kunnen geactualiseerd worden). 

Er wordt dus een brug gevormd tussen lange termijn doelstellingen en wat je daaraan in de dagelijkse praktijk doet om die te realiseren. En uit meerdere persoonlijke Big Fives zijn weer nieuwe ondernemingen ontstaan, die hielpen om de persoonlijke drives van medewerkers ten volle te benutten. Hoewel het dus een ogenschijnlijk soft concept lijkt, worden er harde pegels verdiend, en tegelijk hebben de medewerkers plezier in hun werk, ze zijn gemotiveerd tot op het bot en ze ervaren veel voldoening.

Vanuit dit verhaal is het niet moeilijk om een vertaalslag te maken naar de accountancywereld. Als je je oor te luisteren legt (bijvoorbeeld bij de Young Professionals) dan hoor je hoe er bij tijden slaafs gezweet wordt, checklists obligaat worden ingevuld, angst bestaat voor het maken van fouten en de gevolgen die werkgever, toezichthouder en tuchtrechter daaraan verbinden (zero tolerance), burn-out vanwege het harde werken en de weinige voldoening die men ervaart. Het is niet allemaal en overal kommer en kwel, maar je hoort het wel erg vaak (te vaak). Maar het gaat nog wat verder, behoorlijk veel verder. Als je het mij vraagt, heeft iedereen een Reden van Bestaan en hebben accountantsorganisaties ook een Reden van Bestaan. Hoewel het goed denkbaar is, dat iemand een geloofsovertuiging verbindt aan zijn of haar persoonlijke big five, is dat niet noodzakelijkerwijs het geval. Het boek van Strelecky is een seculiere bestseller; iedereen kan zich er gemakkelijk in herkennen.

Ik neem in de praktijk waar dat maar relatief weinig accountants zich op dagelijkse basis afvragen voor wie of wat ze bezig zijn. Een bekende hoogleraar stelt in het eerste college Auditing de vraag: waartoe zijn accountants op aarde? Ondanks dat assistenten tijdens de accountantsopleiding initieel en gedurende de opleiding veelvuldig met deze vraag geconfronteerd worden, hoor je er in de werkpraktijk relatief weinig van. Er lijkt ogenschijnlijk – vanuit de persoonlijke Big Five bezien – doelloos te worden gebuffeld.

Mijn voorstel zou zijn om vanuit HR gedachte eens te experimenteren met de motivatie van sollicitanten. Stel eens de vraag in zo’n gesprek: Wat zijn jouw persoonlijke Big Five en hoe matcht dat met het doel waartoe accountants op aarde zijn? En net als Thomas is het uitermate zinvol om die bestaansredenen te laten terugkeren in job beoordelingen en jaarlijkse gesprekken. En om dan ook expliciet te bespreken hoe het zit met motivatie en voldoening.

Nog mooier zou het zijn wanneer het zo in de genen zit dat de accountant er voor de maatschappij is, dat de teams het er dagelijks over hebben: voor wie of wat doen we dit eigenlijk? Het eindresultaat is waarschijnlijk dubbel succes: en er wordt geld verdiend (kwaliteit loont; “reparatie kost duur”), en de toekomst van het beroep wordt veilig gesteld (toekomstige verdiencapaciteit).

Een praktische uitwerking. Ga per klant per deelfase in de controle na wat de impact van de controle voor gebruikers van de controleverklaring is. Als je het lijstje langs loopt, staan er beslist veel nuttige overwegingen in de COS.

Het overzicht onderaan is niet compleet. Maar het geeft wel voldoende stof tot nadenken. Oefen je zelf er in om de redenen van jouw accountantsbestaan eens af te zetten tegen de dagelijkse praktijk. Oefening zal kunst baren, je dient er de maatschappij mee, de organisatie waarvoor je werkzaam bent, en tenslotte (nu een keer achteraan in het rijtje): jezelf. Veel voldoening gewenst: go for life!

Dr Niels van Nieuw Amerongen RA is directeur bij V&A accountants-adviseurs en associate professor Auditing & Assurance aan Nyenrode

Literatuur: Strelecky, John P. 2010. The Big Five for Life, Vervul je 5 grote levenswensen. Het geheim van groot leiderschap. Ankhhem Uitgeverij.