‘Miljoenenfraude beleggingsfondsen niet de schuld van accountant’

Zaaknr. 19/305

Meer dan 24 miljoen euro werd er ingelegd in beleggingsfondsen van onder meer Weststaete Holding BV. Maar de miljoenen verdwenen als sneeuw voor de zon, het Baarnse bedrijf ging failliet en de bestuurders werden in oktober 2015 voor fraude veroordeeld. Ruim vier jaar later moet de accountant zich voor de tuchtrechter verantwoorden.

Weststaete was een van meerdere fondsen waarin beleggers voor meer dan 24 miljoen euro inlegden. In mooie brochures werden hoge rendementen uit vastgoed in Duitsland beloofd. Het bleken luchtkastelen, stelde het Openbaar Ministerie in de strafzaak in 2015. De verschillende beleggingsfondsen zijn achteraf met één woord te typeren: een piramidespel. Gaten in het ene fonds werden gedicht met de inleg van weer een nieuw opgericht fonds. Die gaten ontstonden omdat grote bedragen werden opgenomen en verdwenen. Het leverde in 2015 de twee hoofdverdachten 4 en 3 jaar cel op. Had de accountant die fraude al eerder moeten of kunnen ontdekken, vroegen de curatoren zich af. Hun antwoord laat zich raden: ze spanden een tuchtzaak aan.

Verjaring
Ruim vier jaar na het faillissement pas de tuchtzaak: is dat niet te laat? De verjaringstermijn begint te lopen op het moment dat er een redelijk vermoeden is of moet zijn van tuchtrechtelijk verwijtbaar handelen. Dat inzicht is er pas nadat er duidelijkheid was over de werkwijze van het controleteam van accountantskantoor Tillybaker, zei advocaat Paul Passenier namens de curatoren. “En op 6 juli 2017 kregen we dat controledossier pas.'' 

De administratie van Weststaete was door de FIOD in beslag genomen en de curatoren kregen 'in flarden' stukken binnen. De advocaten van de accountant vinden de klacht wel rijkelijk te laat. “Ze zijn verschrikkelijk laat met deze klacht: het gaat om een faillissement uit 2015 en een controle uit 2011'', stelde advocaat Jan Garvelink. Zijn collega Willemijn van den Berg voegde toe dat curatoren in de loop van 2015 duidelijk was dat de bestuurders op verdenking van fraude waren aangehouden. Kort erop kregen ze de administratie van de vennootschappen en de jaarrekeningen met de goedkeurende verklaring. “Er wordt mistig gezegd dat de curatoren slechts stapsgewijs bekend werd met de rol van de accountant. Dat is niet zo.'' 

De klagers wisten dat er in potentie een probleem kon zijn met de goedkeuring. In december 2015, toen de bestuurders al tot celstraffen veroordeeld waren, hadden ze nog drie jaar om onderzoek te doen en hun klacht te formuleren. Maar dat hebben ze toen nagelaten.

'Piramide in beeld'
Voor Weststaete was de waarde van het vastgoed cruciaal voor de lange termijn. Alleen roepen veel van de in de boeken staande bedragen voor vastgoed vragen op. Passenier komt met een voorbeeld: een pand in Duitsland werd in augustus 2010 voor 2,1 miljoen euro aangekocht en had op 11 november 2011 een waarde van 2,95 miljoen euro in de boeken. “Hoe kan het dat een vastgoedobject in korte tijd met meer dan 8 ton wordt opgewaardeerd? Kritische vragen hierover van de accountant ontbreken.'' 

De accountant had meer controlewerk moeten verrichten om te kunnen steunen op die taxatierapporten, stellen klagers. Weststaete kende destijds grote liquiditeitsproblemen die de directie dacht op te lossen met de introductie een nieuwe fonds ter grootte van 29 miljoen euro. Hiermee werd het oude fonds door het nieuwe gefinancierd, “open en bloot voor het controleteam: de piramide in beeld.''

Het oude fonds kende gaten door de opvallend hoge kosten die werden berekend bij de aankoop van vastgoed. De curatoren berekenden in een voorbeeld dat bij de aankoop van een pand van een miljoen opgeteld 7 ton aan kosten werden gedeclareerd. “Het controledossier is leeg op dit punt. De exorbitante en dubbele kosten hadden de wenkbrauwen moeten doen fronzen.'' Het nieuwe fonds was 'een fata morgana', stelt Passenier. “Het controledossier schiet op alle fronten tekort.''

De kern
Volgens advocaat Garvelink zien de curatoren een belangrijk element over het hoofd. “Dit is een klacht tegen de accountant, niet tegen het management van de vennootschap.'' Natuurlijk zag de accountant signalen: zo legde hij de controle tijdelijk stil. Maar in plaats van weg te lopen zette de accountant zich in voor de belangen van de beleggers. Daarom drong hij aan op maatregelen, maar van belang is dat een accountant die niet kan afdwingen. “Hij is geen gedelegeerd commissaris, hij kan niet ingrijpen. Ze stellen dat mijn cliënt actie had moeten ondernemen. Het enige dat hij kon, heeft hij ondernomen.'' Volgens Garvelink snappen de curatoren de positie van de controlerend accountant niet. “Hij heeft een beperkte positie. Als je dat vergeet, krijg je een heel verkeerd beeld van de zaak.'' De fraude is verschrikkelijk, “maar dat is niet de schuld van de accountant''.

Advocaat Van den Berg benadrukte dat het hier om een vrijwillige controle ging. De wet noch de prospectus verplichtte dit. “En het management accepteerde alle maatregelen die de accountant oplegde. Dat is een positief signaal. Als een management kwaad wil, dan geef je geen controleopdracht. Dit gaf vertrouwen.'' 

Ook werden gaten gevuld met gelden die de holding uit het fonds kon verdienen. Het pand van een miljoen euro waarvoor de curatoren aandacht vroegen, is een aankoop uit 2012. Voor de controle van 2011 speelde die aankoop geen rol en dus hoefde deze in 2011 niet te worden gewaardeerd. “Dus een controle van die waardering is nog niet aan de orde.'' Volgens Van den Berg projecteren de curatoren kennis uit 2014 op de cijfers uit 2011. Het is daarom zaak voor ogen te houden waarvoor de verweerder verantwoordelijk te houden is en waarvoor niet, stelt Van den Berg. “Curatoren vergeten dat de accountant niet kon zien dat er fraude is gepleegd.''

Wordt vervolgd
Dit alles riep zeker vragen op bij de Accountantskamer. Want hoezo zijn de curatoren van oordeel dat hier sprake is van een piramideconstructie? En op welke punten is er precies fraude gepleegd? Ook is de vraag aan de accountant wat hij precies heeft gedaan aan beoordeling. “Er staat dat het herstelplan is beoordeeld, maar verder lees ik niets'', zei een van de leden van de tuchtrechter. Ook staat in het herstelplan dat het toen vanwege de financiële crisis lastig was om gelden binnen te halen. “En dat op een moment dat een veel groter fonds wordt opgericht. Hoe is daar dan rekening mee gehouden?'' Vragen die beide partijen schriftelijk moeten beantwoorden. Op 29 wordt de zaak op een volgende zitting afgedaan.

De uitspraak: Maand schorsing voor RA ‘piramidespel’ Weststaete