Raad van State: Wees terughoudender in het begrotingsbeleid

De crisis heeft de afgelopen jaren diepe wonden geslagen. De manoeuvreerruimte om nieuwe schokken op te vangen is aanzienlijk afgenomen, terwijl de onzekerheden en risico’s waarmee de groei is omgeven, groot zijn. Bovendien dreigt het hervormingsproces te stagneren. Hierdoor kan achterstallig onderhoud ontstaan dat kan leiden tot pijnlijke maatregelen in de toekomst. Het is een gemiste kans dat de aangekondigde belastinghervormingen niet worden doorgevoerd.

Grotere budgettaire terughoudendheid betrachten

De economische vooruitzichten voor 2016 die de regering in de Miljoenennota schetst, zijn aanmerkelijk beter dan die in de afgelopen jaren. Het is begrijpelijk dat de regering extra koopkracht wil genereren en tot een zekere beleidsrust wil komen, als het economisch weer wat beter gaat, aldus de Afdeling advisering. Zeker op die terreinen waar recent ingrijpende hervormingen zijn doorgevoerd. Maar de regering moet volgens de Afdeling advisering een "grotere budgettaire terughoudendheid betrachten", zeker nu de manoeuvreerruimte van de openbare financiën is afgenomen in vergelijking met de situatie van vóór de financiële crisis van 2008. Naast de budgettaire beperkingen is de monetaire gereedschapskist vrijwel leeg. Deze afgenomen manoeuvreerruimte verdraagt zich moeilijk met de vele, actuele onzekerheden en risico’s waarmee de gunstige economische vooruitzichten voor 2016 zijn omgeven (monetaire beleid van centrale banken, uitzonderlijk lage niveau van de rente, instabiliteit aan de grenzen van Europa, economische ontwikkelingen wereldwijd). Daarom vraagt de Afdeling advisering zich in haar advies af waarom de regering niet heeft overwogen om de voorgenomen lastenverlichting te dekken via alternatieve financiering, bijvoorbeeld binnen het fiscale stelsel of door elders de collectieve uitgaven te beperken.
 
Gemiste kans

Budgettaire terughoudendheid is temeer noodzakelijk nu op verschillende terreinen stagnatie dreigt in de voortgang van het continue proces van hervormingen. De noodzaak van verdere structurele aanpassingen is echter niet verdwenen, zoals de regering ook zelf aangeeft in haar Miljoenennota 2016. Er is weliswaar een lastenverlichting op arbeid voorzien, maar belangrijke vraagstukken van de arbeidsmarkt blijven liggen, zoals de flexibilisering van de arbeidsmarkt (zzp-ers) en de positie van ouderen. Het belastingpakket 2016 doet volgens de Afdeling advisering geen recht aan de knelpunten in het bestaande belastingstelsel. De regering merkte daarbij eerder op dat "een stelselherziening zonder lastenverlichting niet haalbaar is, maar een lastenverlichting zonder een bijbehorende stelselherziening een gemiste kans." Nu de regering blijkens de Miljoenennota 2016 van mening is dat 5 miljard euro beschikbaar is, concludeert de Afdeling advisering – met ‘de woorden van het kabinet’ – dat met de voorgenomen lastenverlichting sprake is van een gemiste kans. Zo’n kans zal zich mogelijk niet snel weer voordoen in de onzekere economische situatie die de Miljoenennota 2016 beschrijft.
 
Achterstallig onderhoud dreigt

Nu noodzakelijke verdere beleidsimpulsen voor structuurhervormingen in onvoldoende mate worden aangekondigd, dreigt "achterstallig onderhoud dat kan leiden tot pijnlijke maatregelen in de toekomst." In haar advies geeft de Afdeling advisering daarnaast aan dat zij "verdere beleidsimpulsen" mist met betrekking tot de vergroening van de economie.

• Advies Raad van State

(Raad van State)