Han de Jong: ‘Onzekere economische toekomst’

Het valt onder normale omstandigheden al niet mee om tot een afgewogen oordeel te komen over de toekomstperspectieven op de langere termijn van een onderneming. Nu de mondiale economie de laatste jaren is getroffen door een hele reeks grote en unieke schokken en de komende jaren enkele structurele veranderingen zal ondergaan, is het zo mogelijk nog moeilijker. Er zal zeker sprake zijn van naschokken.

Ga maar na. Nooit eerder in mijn loopbaan als econoom heb ik zoveel landen tegelijkertijd in zo’n diepe recessie zien tuimelen als na het uitbreken van de pandemie en het instellen van de lockdowns. Ook de steunmaatregelen van overheden en centrale banken waren niet eerder vertoond. De verwachte tsunami aan faillissementen bleef uit. Sterker nog, het aantal faillissementen daalde. Niet alleen bij ons. Overal.

Er volgde een krachtig herstel, maar in dat herstel ontstonden ongekende logistieke verstoringen. Vrachtprijzen explodeerden en toeleveringsketens raakten verstoord. Toen de inflatie omhoog kroop, waren onze centrale bankiers gedecideerd: de logistieke verstoringen waren tijdelijk en de inflatie dus ook. Niets aan doen.

De begin 2021 aangetreden Amerikaanse president Biden dacht: ‘wat mijn voorganger kan, kan ik ook’. Hij lanceerde een reusachtig stimuleringspakket terwijl de economie al in herstel was. Met dat pakket werd de Amerikaanse economie over de kling gejaagd, wat zeker heeft bijgedragen aan de hogere inflatie. In Europa liep de gasprijs in het tweede deel van 2021 gestaag op, wat bij ons bijdroeg aan een stijgende inflatie.

Nog grotere schokken

De schokken die zich in 2022 voordeden waren zo mogelijk nog groter. De oorlog in Oekraïne en de sancties duwden de energieprijzen omhoog. Bang dat er in de volgende winter tekorten zouden ontstaan aan gas besloten Europese leiders dat er zoveel mogelijk LNG moest worden ingekocht, tegen elke de prijs. De handelaren zagen het met genoegen aan. De Europese gasprijs steeg in augustus naar een niveau dat 23 keer (!!!) zo hoog was als voor de pandemie. Ook elders in de wereld werd gas duurder, maar veel minder dan bij ons. De inflatie in Europa steeg naar ongekende hoogte. Overheden beperkten met steunmaatregelen het koopkrachtverlies van gezinnen.

Al voordat de oorlog uitbrak twijfelden de centrale bankiers inmiddels aan de tijdelijkheid van de inflatie. Die wilden ze bij nader inzien toch niet op haar beloop laten. Ze startten daarom een proces van renteverhogingen dat uitmondde in de grootste rentestijging in decennia.[Artikel gaat verder na deze alinea]

Als toonaangevende bron voor accountantnieuws, strategieën en inzichten in finance en accounancy, helpt accountantweek.nl accountants, controllers en hoger financieel management om voorop te blijven lopen. Schrijf u daarom nu in voor de heldere, korte en makkelijk leesbare nieuwsbrief van Accountantweek voor een overzicht van al het relevante nieuws, alle unieke en inspirerende (netwerk)evenementen en belangrijkste meningen of volg ons op Linkedin.

Als je eerstejaars economiestudenten vraagt wat er gebeurt als het aantal faillissementen in een land een paar jaar kunstmatig laag is gehouden, de inflatie in dat land plots onverwacht sterk stijgt en de centrale bank de rente in recordtempo verhoogt, zal een meerderheid zeggen dat die economie in een recessie terecht komt en dat het aantal faillissementen fors zal toenemen. Ook zullen ze desgevraagd zeggen dat aandelenmarkten mogelijk zware verliezen zullen lijden omdat die zowel last hebben van de hogere rente als van de recessie. Surprise, surprise: zulk onheil is achterwege gebleven, tenminste, tot nog toe.

Die meevaller komt voor een belangrijk deel op het conto van de inmiddels weer fors gedaalde energieprijzen. Ook het feit dat veel huishoudens in de pandemie extra spaargeld hadden opgebouwd heeft ongetwijfeld geholpen, evenals de koopkrachtondersteunende maatregelen van de overheid. Daarnaast heeft de krappe arbeidsmarkt ertoe bijgedragen dat de loonstijging fors is versneld, waardoor de koopkracht verbetert.

Echt nog niet uit de problemen

Toch wil dat nog niet zeggen dat de economie uit de problemen is. De effecten van de hoge rente werken met vertraging op de economie en doen zich nog altijd gevoelen. En ook al zijn de energieprijzen gedaald, de Europese gasprijs is nog altijd het dubbele van voor de pandemie. Energie-intensieve sectoren hebben het nog altijd moeilijk. Is er voor zulke bedrijven in Europa überhaupt nog een toekomst?

Daarnaast ondergaat de economie de komende tijd een aantal belangrijke structurele ontwikkelingen. De energietransitie is wellicht de grootste. Het voor de economie goed functionerende energiesysteem zal radicaal worden omgebouwd. Misschien dat de energietransitie bijvangst oplevert in de vorm van onverwachte, elders toepasbare technische vindingen. Maar verder levert het vervangen van het ene door het andere energiesysteem economisch niets op. Het kost wel een smak geld.

Demografische ontwikkelingen, met name de vergrijzing, en de toenemende geopolitieke spanningen zijn de komende jaren additionele uitdagingen voor de mondiale economie.

Voor een macro-econoom als ik zijn het fascinerende tijden. Om een bedrijf door deze woelige wateren te loodsen valt niet mee. Te beoordelen hoe goed het management van bedrijven daarin zal slagen evenmin.

Han de Jong is zelfstandig econoom. Hij werkt als ‘huiseconoom’ voor BNR en adviseert enkele family offices en stichtingen. Tot eind 2019 was Han Chief Economist bij ABN AMRO.