Ontwikkeling aantallen Nederlandse faillissementen volatieler dan in omringende landen

De volatiliteit in het aantal faillissementen lag in Nederland tussen 2008 en 2017 twee keer zo hoog als in België, tweeënhalf keer zo hoog als in Duitsland en meer dan drie keer zo hoog als in Oostenrijk en Frankrijk. Dergelijke grote schommelingen zijn schadelijk voor de economische groei. 

In haar rapport schetst Atradius het sterk cyclische karakter van de Nederlandse economie. Dit manifesteerde zich sterk in de jaren na de financiële crisis van 2008. In 2012 en 2013 kromp de Nederlandse economie, terwijl in andere landen juist sprake was van een bescheiden groei. In meer recente jaren trok de economische groei in Nederland juist sterker aan dan in vergelijkbare landen.

Snel oplopende faillissementen
Conjuncturele uitslagen zijn in Nederland hoog in vergelijking met omliggende landen. Dit slaat neer in grotere schommelingen in faillissementen. Het jaarlijkse aantal faillissementen nam toe van 6.847 in 2008 naar 12.449 in 2013. Na 2014 begonnen faillissementen weer te dalen. In omringende landen was sprake van een veel stabieler faillissementsverloop. 

“De periode van laagconjunctuur na de financiële crisis hield in Nederland lang aan. Hierdoor liepen de faillissementen en werkloosheid sterk op, met negatieve gevolgen voor de economische groei op lange termijn. Nu bevinden we ons in een opgaande fase van de conjunctuur: de groei van het bbp trekt in ons land sneller aan dan in omliggende landen. Maar het kost nog altijd moeite om de schade van de crisis ongedaan te maken. Zo ligt het aantal langdurig werklozen in Nederland nog altijd ver boven het niveau van voor de crisis”, vertelt Theo Smid, econoom bij Atradius.

Beleid meer stabiliserend laten werken
Beleid kan worden ingezet als instrument om de economie te stabiliseren. Smid: “Begrotingsbeleid werkt idealiter tegen de conjunctuurbeweging in – dat wil zeggen anticyclisch – zodat onzekerheid bij bedrijven en huishoudens zo klein mogelijk blijft. De politieke realiteit en de onvoorspelbaarheid van de conjunctuur maken het in de praktijk moeilijk om in alle jaren anticyclisch beleid te voeren. Daarom zou de overheid in economisch goede tijden moeten streven naar een ruim begrotingsoverschot.” 

Na de financiële crisis reageerde het kabinet aanvankelijk met een ruim fiscaal beleid. Maar vanaf 2011 werd er voor miljarden bezuinigd, omdat het begrotingstekort was opgelopen tot boven de 3% van het bruto binnenlands product. Hoewel begrijpelijk vanuit Europese begrotingsregels, hebben deze bezuinigingen de binnenlandse recessie in 2012 en 2013 wel versterkt.

Faillissementswetgeving aan herziening toe
De Nederlandse wetgeving op het gebied van faillissementen is aan herziening toe. “De huidige wetgeving biedt beperkte mogelijkheden om in een vroeg stadium in te grijpen bij bedrijven in financiële problemen. Een uitbreiding van maatregelen is nodig om faillissementen vaker te voorkomen en de maatschappelijke schade hiervan te beperken. Door in de wet meer mogelijkheden te creëren voor een reorganisatie in het voorportaal van het faillissement kan de innovatiekracht en productiviteit van de Nederlandse economie worden vergroot”, benadrukt Smid.