Oktober 2019: Situatie pensioenfondsen blijft zorgelijk

Na de lichte stijging van september krabbelde de rente in oktober verder op. Helaas werd dit positieve effect afgevlakt door het vermogen dat klappen kreeg door de slechte macro-economische cijfers van Amerika en Duitsland, waardoor de dekkingsgraad stagneerde. De beleidsdekkingsgraad, die leidend is voor kortingen en indexatie, bleef nog net hangen op 104 procent.

Dat blijkt uit de Pensioenthermometer van Aon, wereldwijd dienstverlener op het gebied van risk, retirement en health, die dagelijks de hoogte van de gemiddelde dekkingsgraad bijhoudt.

De beleidsdekkingsgraad, gebaseerd op de gemiddelde dekkingsgraad van de afgelopen twaalf maanden, was eind oktober 104 procent. Deze dekkingsgraad is lager dan het wettelijk vereiste minimum van 104,3 procent. De beleidsdekkingsgraad zal de komende maanden verder teruglopen, omdat de hogere dekkingsgraden van de tweede helft van 2018 dan niet meer worden meegewogen voor dit gemiddelde. De actuele gemiddelde dekkingsgraad van 101 procent versterkt dit effect. Mogelijke kortingen aan het einde van 2019 en 2020 zijn daardoor niet van de baan.

Rente gestegen, verplichtingen gedaald
Na het dieptepunt van half augustus, waarbij de swapcurve volledig onder nul terechtkwam, krabbelde de rente evenals in september weer een beetje op. De rente steeg met gemiddeld 18 basispunten sinds vorige maand. De Ultimate Forward Rate (UFR), waarmee pensioenfondsen de waarde van hun toekomstige verplichtingen berekenen, daalde daarentegen naar een niveau van 2,1 procent. Door de rentestijging nam de waarde van de verplichtingen per saldo met ruim 2 procent af.

Vermogen pensioenfondsen gedaald
Beleggers werden begin oktober opgeschrikt door slechte macro-economische cijfers van Amerika en Duitsland. Later in de maand werd het sentiment op de financiële markten wat beter door optimisme over een handelsovereenkomst tussen Amerika en China en een brexitdeal. De 30-jaars swaprente veerde hierdoor verder op, terwijl de korte rente onveranderd bleef als gevolg van het laatste optreden van Draghi als voorzitter van de Europese Centrale Bank (ECB).

De vastrentende waarde portefeuille daalde met zo’n 4 procent door de rentestijging. De aandelen behaalden ondanks de slechte start een bescheiden rendement van 0,2%. De opkomende markten noteerden daarentegen positieve resultaten van bijna 2%. Per saldo eindigde de portefeuille ongeveer 2% in de min.

Massale kortingen steeds realistischer
De situatie van de pensioenfondsen blijft kritiek richting het einde van het jaar. De maatschappelijke discussie over de pensioenen wordt dan ook steeds feller. Na de boeren en bouwbedrijven zinnen nu ook de ouderenbonden en de FNV op acties.

Mogelijke kortingen aan het einde van 2019 en 2020 blijven, ondanks het pensioenakkoord en de wat opkrabbelende rente, een realistisch scenario voor steeds meer fondsen. Fondsen die al vijf jaar te maken hebben met onderdekking en aan het eind van dit jaar een dekkingsgraad lager dan 100% hebben, moeten de pensioenen korten om op 100% dekkingsgraad te komen. Daarnaast speelt nu ook het risico op onvoldoende herstelvermogen, dat volgend jaar al tot kortingen kan leiden. Voor sommige fondsen kan er zelfs een stapeling van kortingen volgen.

Druk op politiek steeds groter
ABP en Zorg en Welzijn hebben de herstelplankortingen al aangekondigd richting hun deelnemers en doen een beroep op de politiek om deze kortingen te voorkomen. Minister Koolmees heeft aangegeven dat hij een stapeling van kortingen onwenselijk vindt en het kabinet kijkt naar een aanpassing van de herstelplankorting. De Nederlandsche Bank geeft op dit punt een opening door aan te geven dat het achterwege laten van deze kortingen overwogen kan worden. Als deze korting geschrapt wordt, zijn het ABP en Zorg en Welzijn uit de gevarenzone. Voor de metaalfondsen is het gevaar echter niet geweken. Daarnaast zijn ABP en Zorg en Welzijn mogelijk volgend jaar alsnog aan de beurt. “Het blijft opmerkelijk dat er op de valreep aanpassingen worden gedaan, terwijl het mechanisme van wanneer en hoeveel kortingen gegeven worden al jaren bekend is,” zegt Frank Driessen, Chief Executive Officer van Aon Retirement & Investment.

De druk op het kabinet wordt steeds groter. De voorgenomen acties en oproepen vanuit fondsen en wetenschappers illustreren dit. Driessen: “Er moet snel een bevredigende oplossing komen voor de kortingsdreiging, want het maatschappelijke belang is erg groot.” Duidelijkheid over het wel of niet voorkomen van herstelplankortingen wordt in november verwacht.