‘Normen en waarden financials wijken niet af, regelgeving moet oplossing bieden’

Het onderzoek van André van Hoorn is het enige systematische, wereldwijde wetenschappelijke onderzoek op het gebied van bedrijfscultuur in de financiële sector en is verschenen in het Journal of Business Ethics in een tweetal artikelen (augustus en november 2015).

Ongestraft wegkomen
“Het onethisch handelen zit hem niet in de bedrijfscultuur, en dat vind ik achteraf eigenlijk ook niet verrassend,” zegt Van Hoorn over zijn eigen conclusies. “Fraude en onethisch gedrag komen immers in alle sectoren voor, denk maar aan de bouwfraude, verzonnen data in de wetenschap, of medici die sjoemelen met declaraties. ‘Mensen zijn mensen’ en ‘perverse prikkels’ kunnen effect hebben: niet alleen bij effectenhandelaars of fondsbeheerders maar bij werknemers in alle sectoren is de kans aanwezig dat ze kiezen voor enorme geldbedragen als ze er ongestraft mee weg kunnen komen.”

Lekker makkelijk
Aandringen op een cultuuromslag in de financiële sector heeft daarom geen zin volgens van Hoorn: “Een bank die haar medewerkers op cursus ethiek te stuurt, doet slechts aan windowdressing. Regelgeving is nog de enige optie om een nieuwe crisis te voorkomen, en dat moet de politiek doen. Het aandringen op een cultuuromslag is natuurlijk ook lekker makkelijk: politici doen de sector af als slecht, waardoor henzelf geen blaam treft en ze zelf geen oplossing hoeven te zoeken. We moeten juist via regels en wetten van de overheid gaan zorgen dat perverse prikkels worden weggenomen en banken bijvoorbeeld niet kunnen speculeren op het mislukken van financiële producten die ze zelf verkopen.”
Egoïsme versus altruïsme

Om te bestuderen of onethisch gedrag in de bedrijfscultuur ingebakken zit, maakte Van Hoorn voor zijn onderzoek gebruik van een nieuwe indirecte methode: “Want we moesten uiteraard voorkomen dat de financiële professionals zich doelbewust beter voordeden.”

De onderzoeker bekeek de persoonlijke eigenschappen die nodig zijn om een succesvolle carrière te hebben in een bepaalde organisatie of industrie. “Concreet heb ik gekeken naar egocentrische waarden versus altruïstische waarden, dus naar waarden die draaien om persoonlijk voordeel versus persoonlijke waarden die gaan om zorg voor anderen. Je zou wellicht verwachten dat meer egocentrisme en minder altruïsme belangrijker zijn voor een succesvolle carrière in de financiële sector dan voor een succesvolle carrière in andere sectoren.”

Minder succes met persoonlijk gewin
De onderzoeker ontdekte echter geen verschillen tussen sectoren, en stelt juist het tegenovergestelde vast: “Sterke egocentrische waarden en zwakke altruïstische waarden lijken in de financiële sector juist samen te gaan met een minder succesvolle carrière. Alles bij elkaar lijkt de cultuur in de financiële sector dus helemaal niet goed te passen bij professionals die streven naar persoonlijk gewin ten koste van het welzijn van anderen.”