Misser bij beoordeling, waarschuwing voor RA’s Onderwijsinspectie

Twee inspecteurs van de Onderwijsinspectie, beiden RA, die de rapporten hebben gemaakt over het financiële beleid bij de Scholen voor Persoonlijke Onderwijs (SvPO) hebben daarmee niet gehandeld strijd met het fundamentele beginsel van vakbekwaamheid en zorgvuldigheid. Maar op een aantal punten zijn deze accountants wel tekortgeschoten. Zo valt volgens de Accountantskamer uit de rapporten niet op te maken dat de ex-bestuurder en medeoprichter van de SvPO, tevens klager, zichzelf zou hebben verrijkt met financiële middelen die bestemd waren voor het onderwijs. De tuchtrechters geven beide RA’s daarom een waarschuwing. 

 ‘Tendentieus’ en ‘onnodig beschadigend’. Zo kwalificeerde Robert IJzerman, advocaat namens Misha van Dendermonde, ex-bestuurder en medeoprichter van de SvPO, de rapporten vorig jaar mei tijdens de zitting. “Dit heeft ernstige consequenties. Voor de betrokken scholen en de leerlingen en voor mijn client. Er is een beeld geschapen van een zakkenvullende bestuurder; er is zelfs beslag gelegd op zijn huis. Terwijl er in werkelijkheid nooit ook maar één cent is verdwenen.”  

Acht scholen in beheer
SvPO beheerde acht scholen door heel Nederland met kleine klassen van zestien leerlingen, weinig huiswerk en een duidelijke structuur.  De Onderwijsinspectie concludeerde in 2021 dat er rond de stichting sprake zou zijn van belangenverstrengeling. Ook zou het financieel beheer onvoldoende op orde zijn en de kwaliteit van het onderwijs ondermaats. Op drie van de acht scholen luidde de kwalificatie zelfs ‘zeer zwak’. 

 De toezichthouder nam onder meer de jaarverslagen 2020 onder de loep. Conclusie: middels ‘ongebruikelijke en materieel omvangrijke transacties’ zou de stichting voor ruim 19 miljoen euro aan onderwijsgelden hebben geïnvesteerd in schoolgebouwen. Die panden waren eigendom van SvPO-ANBI, een ‘private stichting’ die werd geleid door Van Denderen. Dit geld was volgens de inspectie bedoeld voor het onderwijs en niet om te investeren in vastgoed. 

Geïnvesteerd in renovatie
Daarnaast zou ook een groot deel van de ouderbijdragen in 2018, 2019 en 2020 zijn gebruikt om te investeren in de renovatie van bestaande en de bouw van nieuwe scholen. Het ging daarbij in totaal om zo’n 2,2 miljoen euro. 

Op basis van deze bevindingen deed de inspectie in 2021 bij het OM aangifte tegen de bestuurder van beide stichtingen. Ook werd voor 19,2 miljoen euro beslag gelegd op vier panden van SvPO-ANBI en op het huis van Van Denderen. 

Bestuurder opgestapt
Onder grote druk van toenmalig onderwijsminister Wiersma stapte Van Denderen begin juni 2022 op als bestuurder van de scholen. Hij bleef nog wel voorzitter van de SvPO-ANBI. In november is deze ‘steunstichting’ met daarin het vastgoed overgedragen aan de scholen voor persoonlijk VO (PVO), zoals deze inmiddels heten. Voor het OM was dit aanleiding de zaak tegen de voormalige directeur te seponeren.  

Ook diende de Onderwijsinspectie in 2023 bij de Accountantskamer een klacht in tegen de RA die vanaf 2017 de jaarrekeningen van de SvPO controleerde. De tuchtrechters besloten dat zij de jaarverslagen onvoldoende kritisch heeft beoordeeld en hebben haar inschrijving voor zes maanden doorgehaald . De vrouw heeft haar rol als poortwachter namens het rijk veronachtzaamd, aldus het college.  

Nieuwe klachbt tegen RA’s
In de nieuwe klacht betichtte IJzerman de RA’s van de Onderwijsinspectie ervan hun oren teveel te hebben laten hangen naar de inspectie en naar de minister. Die zou er volgens de advocaat alleen op uit zijn geweest Van Denderen ‘Kalt te stellen’. “Er was een politiek  belang en een feitelijk belang. Die twee zijn door elkaar gaan lopen.” 

De advocaat hekelde onder meer de dubbeltellingen in de rapporten; bedragen die van de ene school werden overgeheveld naar een van de andere werden twee keer meegeteld, zowel bij ‘schenkende’ als bij de ontvangende. Daardoor geeft de omvang van het volgens de inspectie door de stichting ten onrechte in vastgoed geïnvesteerde geld – ruim 19 miljoen euro – een vertekend beeld. 

Bijdragen in de exploitatiekosten
Ook zouden de scholen niet in elkaars vastgoed hebben geïnvesteerd, maar slechts hebben bijgedragen in de exploitatiekosten – personeelskosten et cetera. Als er sprake is van een exploitatieoverschot bij een school is dat wel gepermitteerd. “Onjuist” en “ernstig beschadigend”. Zo noemde Irene Oosthoek, advocaat van de twee RA’s, de claims. “We hebben het hier over valsheid in geschrifte en een ambtsmisdrijf. Dat doet afbreuk aan het gezag van de inspecteurs.”  Volgens haar is het overhevelen van onderwijsgelden naar een AMBI ‘onrechtmatige verrijking’. Immers, op deze wijze worden de gelden onttrokken aan het toezicht door de inspectie. 

Grotendeels ongegrond
Volgens de Accountantskamer is de klacht grotendeels ongegrond. Maar op een aantal punten geeft zij Van Denderen wel gelijk. Dit betreft onder meer de aantijging dat de voormalige bestuurder privé financieel voordeel zou hebben behaald uit de overheveling van het vastgoed van SvPO naar stichtingen die niet onder toezicht van de Onderwijsinspectie vallen. Het klopt dat deze stichtingen juridisch eigenaar zijn van de panden. Daaruit volgt echter nog niet dat Van Denderen, de voorzitter, zich heeft verrijkt. 

Te stellig
Ook constateren de accountants in het rapport volgens de tuchtrechters te stellig dat het schoolgebouw van een van de stichtingen niet in het jaarverslag mocht worden opgenomen. Het gebouw is geen economisch eigendom van de stichting, dus mag de boekwaarde niet worden afgeschreven, meenden de RA’s.

Volgens de uitspraak gingen de accountants daarmee te kort door de bocht. Er was wel een dertigjarig gebruiksrecht met de scholenstichting afgesproken. Dit recht heeft een zekere waarde en komt volgens het tuchtcollege in beginsel voor activering in aanmerking.