Hoogleraar Essers: succes hervorming box 3 is twijfelachtig

Peter Essers, hoogleraar belastingrecht aan Tilburg University, is sceptisch over de slagingskansen van de aangekondigde en deels reeds ingezette hervorming van box 3. Deze hervormingen zijn ingezet voor de periode tot 2027 en daarna in de richting van een vermogensaanwasbelasting als regel. 

Essers is vooral kritisch op de rol van de wetgever en van de Hoge Raad bij het ontstaan van de huidige impasse, door hem aangeduid als een ‘Catch-22 situatie’ tussen de Hoge Raad, de wetgever en de Belastingdienst.  

Essers ging hier dieper op in tijdens zijn afscheidsrede vrijdag op de Tilburg University. Hij wees diverse factoren aan die bepalen of belastinghervormingen succesvol zijn. Allereerst de noodzaak van een grondige analyse van de aan de hervorming ten grondslag liggende frustraties. Ook is het belangrijk dat er een wet ten grondslag ligt aan belastingheffing, goedgekeurd door de wettelijke vertegenwoordigers van de burgers. 

Andere voorwaarden voor succesvolle belastinghervormingen zijn een adequaat functionerende belastingdienst en een goed samenspel tussen de drie machten wetgeving, uitvoering en rechterlijke macht. 

Belangrijk is ook dat er maatschappelijke overeenstemming is via een ‘sociaal contract’ over welke ongelijkheden de belastinghervorming wil bestrijden. Verder is overeenstemming nodig over welke ongelijkheden men wenst te accepteren of zelfs bevorderen. Blijft dit achterwege, dan ontstaan wrok en jaloezie die belastinghervormingen bedreigen, ook al zijn die bedoeld om ongelijkheden weg te nemen. 

Naast een goed functionerend stelsel van rechtsbescherming is er ook een zekere mate van fascinatie en enthousiasme bij politici en ambtenaren over de geplande belastinghervorming noodzakelijk, zonder dat dit ten koste gaat van hun vermogen om kritisch te blijven op de voorgenomen maatregelen. Ook moeten ze oog houden voor voldoende draagvlak voor de hervorming bij de burgers. 

Accepteer niet dat belastinghervormingen tijdelijke obstakels en onrecht veroorzaken, waarschuwt Essers. Ook niet als er de intentie is om problemen later op te lossen. Uiteindelijk komt dit altijd als een boemerang terug.