Het gaat goed met de mkb-accountant

Er is momenteel sprake van een licht groeiende Nederlandse economie. Het consumentenvertrouwen herstelt zich en dit blijkt onder meer uit de stevig aantrekkende huizenmarkt. De export, een andere belangrijke pijler van de Nederlandse economie, is de afgelopen jaren behoorlijk blijven groeien.
ABN AMRO verwacht in 2017 een groei van de Nederlandse economie van 1,5 procent. Groeipercentages van 3 procent en hoger liggen inmiddels achter ons en zullen, gelet op de vergrijzing van de bevolking, niet snel terugkeren. Nu er meer mensen aan het werk zijn gekomen, zijn de thema’s veranderd. Was de hoogte van de werkloosheid in voorgaande jaren nog een belangrijk thema, nu het iets beter gaat verplaatst de aandacht zich naar macro-economische onderwerpen, zoals verduurzaming en technologische ontwikkeling. En dat ondanks het feit dat meer dan vijf procent van de beroepsbevolking (ruim 500.000 mensen) werkloos is.

Sectoren
In veel sectoren gaat het gemiddeld gezien goed. De metaal- en elektrotechnische industrie, de woninginrichters, bouw en supermarkten bijvoorbeeld. De automotive-branche en de detailhandel blijven echter achter. De automotive-branche zucht nog steeds onder de lage verkopen en de telkens wisselende fiscale regels voor bijtelling. De detailhandel ondervindt nog immer felle concurrentie van de online winkels. Daarnaast is bedrijfsopvolging bij veel mkb-bedrijven een probleem.

Accountancy
Het jaar 2015 bleek voor de accountantskantoren in de top 30 een trendbreuk. Na zes jaar van omzetdaling (totaal zeven procent) en personeelsinkrimping (totaal 16 procent) bleek de bodem gemiddeld gezien bereikt. De Big Four-kantoren groeien weer in omzet en aantal fte. Bij de rest van de kantoren in de top 30 was een diffuser beeld te zien. Een meerderheid had echter een omzetgroei.
Uit het benchmarkonderzoek blijkt dat het wat beter gaat met de accountancy. Vooralsnog lopen de kleinere kantoren hierin voorop. Het aantal kantoren dat verlies maakt is gedaald. In de afgelopen jaren is het aantal Wta-vergunninghoudende kantoren van circa 490 (eind 2007) afgenomen tot nu 342 (eind 2016). Wij voorspelden in 2015 een teruggang tot circa 320 aan het eind van 2016. Dat zal niet helemaal bereikt worden, maar ook voor 2017 verwachten we een teruggang van het aantal vergunninghoudende kantoren.

Samenstelpraktijk
In de samenstelpraktijk is er sprake van een krappe arbeidsmarkt daar waar het gaat om accountants, fiscalisten en andere hoog opgeleiden. Een van de positieve ontwikkelingen voor de samenstelpraktijk zijn de nieuwe eindtermen voor de AA-opleiding. Weliswaar is de ‘AA nieuwe stijl’ op post-hbo-niveau geen certificerende accountant meer, maar de ‘nieuwe AA’ is wel veel beter onderlegd en toegerust voor het begeleiden van mkb-ondernemers. De eindtermen zijn opnieuw vastgesteld en aspecten als financiering, advisering, gedrag, ethiek en fiscaliteit krijgen meer aandacht. Daarnaast zijn atypische onderwerpen als IFRS vrijwel uit de opleiding verdwenen. We verwachten dat door de nieuwe eindtermen de opleiding tot AA aantrekkelijker wordt voor jonge medewerkers. In de samenstelpraktijk zal het negatieve beroepsimago nog enige tijd nagalmen en potentieel talent zal minder instromen dan dat er behoefte is.

Controlepraktijk
In de controlepraktijk zien we ook het fenomeen van personeelskrapte sterker en sterker worden. In de komende jaren zal het tekort van controlepersoneel een knelpunt blijven. De instroom in de opleidingen is nog te mager, het imago van de branche is nog niet hersteld en de ‘nieuwe stijl’-opleiding AA geeft geen controlebevoegdheid meer voor wettelijke controles.
In de praktijk zien we ook steeds meer dat vrijwillige controles bij Wta-kantoren terecht komen. Wanneer de vrijwillige controles verplicht bij een Wta-houdend kantoor zouden worden ondergebracht, is de capaciteit helemaal ontoereikend.
Het thema ‘imago van het beroep’ staat al enige jaren als speerpunt bij de vereniging Novak op de agenda. Uit het bovenstaande blijkt hoezeer dit nodig is, ook al om het schaarse talent naar de branche te trekken.

Toekomst
De nabije toekomst ziet er ondanks de personele krapte wel goed uit. De komende jaren voorzien we geen negatieve ontwikkelingen voor de branche. In de verdere toekomst verwachten we een verdergaande samenbundeling van controlewerk in minder dan tweehonderd kantoren met een Wta-vergunning. Op dit moment zijn met name de kantoren met een breed dienstaanbod (inclusief vergunning) en een omvang tot circa tachtig medewerkers in ontwikkeling. Te klein voor het servet en te groot voor het tafellaken om alle verschillende diensten, inclusief wettelijke controle, op een bedrijfseconomische verantwoorde en op kwalitatief aanvaardbaar niveau in de lucht te houden.
Accountants zijn heel positief over de stand van zaken in en rond hun kantoor, blijkt uit het benchmarkonderzoek. De meerderheid van de kantoren denkt dat prijzen zullen stijgen, dat er een groei is van het aantal klanten en dat het economisch klimaat gunstig is voor het doen van investeringen, waardoor de kantoorresultaten zullen toenemen.
De kantoren zien voor nabije toekomst vooral de onderwerpen ‘klanten werven of behouden’, ‘digitalisering’, ‘kwaliteitsverbetering’ en ‘procesoptimalisatie’ als belangrijke speerpunten. Jammer genoeg zien we de afgelopen tien jaar binnen de branche veel interne focus. Zo staat ‘klanttevredenheid’ pas op de vijfde plaats van de speerpunten.  Ook de komende jaren verwachten we een ‘naar binnen gekeerde’ focus, waarbij bijvoorbeeld de NOAB de afgelopen jaren heeft laten zien dat zij op diverse terreinen actief is geweest voor haar leden. Denk aan de positie van NOAB-kantoren bij banken, de Belastingdienst en de transportbranche. Er is een gelijke positie met accountantskantoren.

Marcel Maassen (m.maassen@fullfinance.nl) is consultant bij Full·Finance Consultants.

Dit artikel komt uit de decembereditie van het Accountantsmagazine van Novak. Deze publicatie valt volgende week bij Novak-leden op de mat.