Fraude onderbelicht in controleverklaringen

De uitgebreide controleverklaring biedt de accountant de mogelijkheid stakeholders meer informatie te geven in de door hem verrichte werkzaamheden en bijvoorbeeld uit te leggen wat de ‘key audit matters’ zijn geweest, de belangrijkste aandachtspunten van de controle. Daarnaast kan in de uitgebreide controleverklaring uitvoeriger worden beschreven hoe de onderneming omgaat met frauderisico’s en de beheersing ervan.

Uit onderzoek van KPMG onder vijftig Nederlandse AEX- en AMX-fondsen blijkt dat bij 44 procent van de bedrijven in het recent afgesloten boekjaar de accountant gebruik heeft gemaakt van de mogelijkheid om de stakeholders in de uitgebreide controleverklaring meer inzicht te geven in het onderwerp fraude. Bij deze 22 ondernemingen is in 12 gevallen ook aandacht besteed aan een key audit matter die gekoppeld is aan een geconstateerd frauderisico.

“De in de uitgebreide verklaring gesignaleerde frauderisico’s blijken met name betrekking te hebben op de opbrengstverantwoording en de zogenaamde ‘management override of controls’, het ingrijpen van het bestuur op de eigen, interne regels”, zegt Valentijn Kerklaan, partner bij KPMG en deskundige op het gebied van fraude. “Daarnaast is het opvallend dat de aandacht die de vier grote accountantskantoren – Deloitte, EY, KPMG en PWC – in de uitgebreide controleverklaring aan fraude besteden sterk verschilt.”

Fraude expliciet op tafel leggen
Het opnemen van een toelichting over het onderwerp fraude in de uitgebreide controleverklaring vormt volgens Kerklaan een goede mogelijkheid voor de accountant om het onderwerp ‘fraude’ explicieter op tafel te leggen bij het management en het audit committee van bedrijven.

Kerklaan: “De aandacht voor fraude bij ondernemingen kan op deze manier ook gestimuleerd worden. Ook andere stakeholders, zoals belangenverenigingen van beleggers, hechten grote waarde aan deze extra informatie in de controleverklaring. Eumedion onderkent bijvoorbeeld de toegevoegde waarde van deze informatie in de uitgebreide verklaring maar geeft aan dat het nog beter zou zijn wanneer het onderwerp ‘fraude’ in alle controleverklaringen zou worden benoemd.

De huidige discussie maakt het mogelijk om duidelijk te maken wat de rol van de accountant is, wat zijn verantwoordelijkheid is en waar de grens van de accountantscontrole ligt. Er bestaat in de maatschappij immers veel misverstand over de rol van accountants ten aanzien van fraude. Het is dan ook goed het onderwerp fraude is toegevoegd aan het dashboard accountancy. Dat draagt bij aan de noodzakelijke transparantie.

Er gebeurt veel ‘onder de motorkap’ zonder dat het publiek daar direct iets van mee krijgt, zoals het melden van ongebruikelijke transacties. Communicatie van de accountant aan stakeholders vindt immers in het algemeen alleen plaats door middel van de controleverklaring.”

Fraude versus wet- en regelgeving
Kerklaan constateert dat in de maatschappelijke discussie over fraude het onderscheid met het naleven van wet- en regelgeving vaak onduidelijk is. Kerklaan: “Dat zagen wij bijvoorbeeld recent bij het niet voldoen aan de wet- en regelgeving rondom witwassen. Het niet naleven kan een grote impact op de jaarrekening hebben. Soms ís er een relatie met het onderwerp fraude, bijvoorbeeld wanneer een overtreding van mededingingsregels heeft plaatsgevonden met als resultaat het onjuist doorberekenen van prijzen. Op deze manier wordt een onrechtmatig voordeel verkregen, waardoor ook het vraagstuk van fraude relevant is.

Gezien de mogelijk impact op de jaarrekening, alsmede de mogelijke relatie met fraude, is het noodzakelijk dat accountants meer aandacht schenken aan wet- en regelgeving. Bij 30 procent van de bedrijven is in enige mate aandacht besteed aan dit onderwerp in de controleverklaring. Die aandacht moet met name uitgaan naar de ‘indirecte regelgeving’ die van invloed kan zijn op de jaarrekening. Bij het inschatten van risico’s door de accountant kunnen bijvoorbeeld vraagstukken rondom mededinging, witwassen, corruptie of arbeidsomstandigheden zeer relevant zijn en uiteindelijk uitmonden in een paragraaf in de uitgebreide controleverklaring.

Het rapporteren over fraude kan verder verbeterd worden door in de sector te kiezen voor meer structuur en uniformiteit bij het presenteren van de controleverklaring. Binnen dit kader moet de accountant wel de vrijheid hebben om concreet in te gaan op specifieke aspecten van de controlecliënt. Daarmee moet worden voorkomen dat alle verklaringen op elkaar lijken en inwisselbaar zijn. En het is essentieel dat de fraudeparagraaf wordt opgenomen in álle uitgebreide controleverklaringen. In de onderzochte verklaringen over 2018 zien we goede voorbeelden. Het is nu aan de individuele accountant en de sector om de volgende stap te zetten.”

Lees ook: Kwaliteit bestuursverslag laat te wensen over

(bron: ANP)