“Een ander soort economie is mogelijk!”

Manifesto, actief in business coaching en persoonlijke accounting, was dit jaar bezig een model te ontwikkelen waarmee het mogelijk is de waarden van ondernemingen zichtbaar te maken. Niet in euro’s of getallen, maar in de ultieme waarden van de onderneming zelf. Iemand wees Erik Friedeberg, oprichter van Manifesto, toen op het nieuwste boek van Christian Felber. “Ik las het in één keer uit en was verkocht”, aldus Friedeberg. “Christian heeft een hele maatschappelijke visie, maar maakt het tegelijkertijd heel praktisch. Hij gelooft echt dat je de wereld beter kan maken door waarden inzichtelijk te maken. Het verschil tussen zijn methodiek en de onze is dat de zijne werkt als een soort scorekaart. Onze is wat eenvoudiger; wij drukken alles in waarden zelf uit, dus niet in cijfers en getallen. We gaan onze methodiek nu uittesten; de eerste versie is gereed.”

Het meten van écht economisch succes

De kern van ‘The Economy for the Common Good’ is dat alle economische activiteiten – bedrijfsresultaten, investeringen en de nationale economie – georiënteerd zijn op het gemeenschappelijke goed. “Het is voor velen duidelijk dat dit het doel van de economie moet zijn, maar het wordt nog niet gemeten”, aldus Christian Felber. “Onze oplossing daarvoor is de Gemene Goed Balance Sheet dat de bijdrage meet van een onderneming aan mens, milieu en samenleving. Pas wanneer er duidelijke succes maatstaven zijn kunnen we er juridische en fiscale consequenties aan verbinden die ethische vooruitgang belonen en lagere vooruitgang ontmoedigen. Zolang we economisch succes blijven meten middels Return on Investment raken we verder verwijderd van onze fundamentele waarden.”

Friedeberg merkt bij veel klanten een duidelijke behoefte aan stuurinformatie over de kernwaarden van hun onderneming. “In het ondernemersrapport dat wij jaarlijks aan ondernemers geven is dit een heel duidelijk onderdeel dat wij samen met een organisatiefilosoof ontwikkeld hebben”, aldus de directeur van Manifesto. “We willen hen helpen hun droom te realiseren. Daar hebben ze inzicht voor nodig in welke waarden zij vertegenwoordigen en welke stappen ze daarin kunnen zetten. In dat rapport komt maar een heel klein stukje cijfers voor. De jaarrekening doet de ondernemer toch niks mee; dat heeft hij/zij alleen nodig voor de belastingaangifte. Het hele geldverhaal heeft wel een rol, maar geen hoofdrol.”

Bij de 500 organisaties die inmiddels de Gemene Goed Balance Sheet hebben ingevuld merkt Felber hele positieve reacties. “We weten van neurobiologie dat het nastreven van positieve doelen en onderhouden van positieve relaties mensen gelukkiger maken. Behalve dat het goed is voor het bedrijf, is het dus goed voor het welzijn van de mensen. En we zien ook een positief verband met de financiële prestaties. Een Duitse middelgrote bank voerde dit in en besloot alle bonussen af te schaffen. Ze vonden dat de mensen geen beslissingen zouden moeten maken voor geld, maar omdat ze iets als waardevol beschouwen. Het resultaat is dat de bank nu winstgevender is geworden dan daarvoor. Ook is het aantal open sollicitaties verdubbeld. Mensen vinden betekenis steeds belangrijker worden, niet alleen hun salaris.” 

Incentives en disincentives

Het model van Felber heeft aanbevelingen ontvangen van de Europese Commissie en Verenigde Naties. Dat betekent dat Gemene Goed Economie het economische model van morgen kan zijn. Er zijn ook verschillende (regionale) overheden die het model bevorderen. Een voorloper daarin is Valencia die al verschillende wetten heeft goedgekeurd die de implementatie van het model in bedrijven stimuleren. “Juridische incentives zijn extreem belangrijk”, stelt Felber. “Wanneer overheden bedrijven die goed scoren voordelen geven, zullen zij op den duur goedkoper worden voor klanten en aantrekkelijker voor investeerders. Op langere termijn zullen alleen de ethische, duurzame en verantwoordelijke bedrijven overleven in markten die we dan niet langer vrije, maar ethische markten zullen noemen.”

Nu bedrijven met de balance sheet aan de slag kunnen – gratis te downloaden via www.ecogood.org/nl/ – en regionele overheden het bevorderen is de volgende stap om te komen tot een uniforme standaard. “Het zou fantastisch zijn als de Europese Commissie alle goede punten pakt van alle standaarden die er al zijn en dat samenvoegt tot één uniforme standaard. Het moet uiteindelijk hetzelfde werken als de financiële rapportageregels. Één uniforme standaard, wettelijk verplicht en extern geaudit. Met incentives en disincentives voor goede en slechte prestaties.”

Zo ver is het nog niet, maar bedrijven die een voorsprong willen pakken kunnen er wel al stappen in zetten. Manifesto is zover bekend nog het enige accountantskantoor dat hier bedrijven mee helpt, maar er volgen er vast snel meer. Ondernemers kunnen ook bij Gemene Goed Economie Nederland aankloppen, de Nederlandse vestiging van Felber’s organisatie. 

Uitdagingen voor financiële professionals

Voor financiële professionals voorziet Felber misschien nog wel de grootste verandering. “Geld en kapitaal zijn simpelweg de middelen van een bedrijf, maar nooit het doel zelf. Dat betekent dat ze beoordeeld moeten worden op in hoeverre ze bijdragen aan het bereiken van de doelen. De opleidingen van financials moeten veel holistischer worden. Ze zullen gaan leren over ethiek. Wat ze nodig hebben is een diepe kennis over hoe geld waarden kan helpen realiseren of juist vernietigen. Het vak wordt daarmee veel multidimensionaler.” 

Omgaan met aandeelhouders is misschien wel het moeilijkste punt, erkent Felber. Toch is hij overtuigd dat ook zij mee willen en kunnen. “Het draait om het ombuigen van verwachtingen in alleen financiële returns naar andere returns. Ik noem het de tripple skyline die in plaats komt van de enkele bottomline. De ROI wordt steeds minder geld en steeds meer een positieve bijdrage aan de wereld. Investeringen zijn cruciaal, want daarmee wordt de toekomst gecreëerd. Daarbij zou de focus niet moeten liggen op het vergroten van de middelen, maar op het realiseren van de doelen die wij met zijn allen hebben.” 
Friedeberg is in gesprek met verschillende financiële fondsen die geld hebben wat een doel zoekt en hij merkt dat de zeitgeist er is. “Deze investeerders zijn zeker bereid een deel van hun financiële rendement in te ruilen voor het realiseren van maatschappelijke doelen.”

Behalve ondernemers helpen met stuurmodellen om hun dromen te realiseren, vindt Friedeberg het ook belangrijk om te werken aan de zichtbaarheid van zulke initiatieven. “Er gebeurt ontzettend veel in de wereld. In iedere sector zijn ondernemers hard bezig met nieuwe initiatieven om een betere wereld te bouwen. De media zijn nog vooral gefocust op grote bedrijven uit de oude economie, maar ik denk dat het zeer belangrijk is om aan de mensen te laten zien dat er een nieuwe economie in aanbouw is. Op lokaal gebied beginnen gemeentes hier oog voor te krijgen. Als het zichtbaarder wordt haakt de landelijke politiek hopelijk ook aan en gaat het vliegwiel echt draaien. Tot die tijd moet het vooral van ondernemers komen, maar accountants en financials kunnen zeker hun steentje bijdragen.”

Foto’s bijeenkomst: Zan van Alderwegen
Foto Christian Felber: Robert Gortana