Dubbele belasting bij zowel Nederlands als Amerikaans staatsburgerschap?

door mr. Olaf van Dijk 

Er is een grote groep Nederlanders die naast de Nederlandse ook de Amerikaanse nationaliteit heeft. Inmiddels is het vrij algemeen bekend dat deze Nederlanders ook ieder jaar aangifte inkomstenbelasting in Amerika moeten doen. So far, so good. Maar wat velen zich niet realiseren is dat een overlijden soms onaangename gevolgen kan hebben voor de belastingheffing in Amerika. Om deze onaangename gevolgen te voorkomen is het opstellen van een goed testament een must!
 
Een praktijkvoorbeeld van dubbele belastingheffing in Nederland en Amerika bij overlijden
Stel, een Nederlandse Amerikaan drijft samen met zijn Nederlandse echtgenote een succesvolle onderneming in Nederland. Zij hebben verder geen financiële banden met Amerika. De onderneming wordt gedreven in de vorm van een BV en beiden bezitten 50% van de aandelen. In dit geval is de heffing in Amerika beperkt.

Vervolgens overlijdt de echtgenote met de Nederlandse nationaliteit en op basis van het testament erft de Nederlandse Amerikaan alle aandelen van zijn vrouw. Als gevolg hiervan ontstaat er voor de Nederlandse Amerikaan een zogenoemde gecontroleerde buitenlandse vennootschap (hierna, Controlled Foreign Company, afgekort CFC). Dit betekent dat de Nederlandse Amerikaan in Amerika opeens belasting moet betalen over het salaris dat hij van zijn Nederlandse BV ontvangt. Hetzelfde geldt voor de door hem ontvangen dividenden. Daarnaast worden er passieve inkomsten van de BV, zoals rente, aan hem toegerekend. Zolang er sprake is van dubbele heffing kan er een beroep worden gedaan op het verdrag ter voorkoming van dubbele belasting dat is afgesloten tussen Nederland en de Verenigde Staten. Dit kan echter niet als er formeel geen dubbele belastingheffing is, zoals bij de toegerekende rente: de BV is immers een ander dan haar aandeelhouder, i.c. een natuurlijk persoon.

Wanneer is sprake van dubbele belastingheffing bij overlijden als gevolg van een CFC?
In het kader van een goede planning maken veel ondernemers een testament. Vanuit de verzorgingsgedachte is het daarbij haast vanzelfsprekend dat bij overlijden van één van de echtgenoten alles eerst naar de langstlevende echtgenoot gaat, terwijl de kinderen hun erfdeel nog niet krijgen uitgekeerd. Uit het voorbeeld hierboven blijkt echter dat een dergelijk testament onbedoelde gevolgen kan hebben, zeker als het gaat om Nederlandse Amerikanen met een onderneming in de BV-vorm. Daarbij kunnen zich de volgende situaties voordoen:

1. De onderneming staat op naam van een Nederlandse aandeelhouder. Bij zijn of haar overlijden vererven alle aandelen naar zijn of haar Nederlands Amerikaanse partner. Hierdoor ontstaat een CFC, met de daaraan verbonden  nadelige fiscale gevolgen;

2. De onderneming staat op naam van een Nederlandse aandeelhouder en zijn of haar Nederlands Amerikaanse partner. Beiden bezitten 50% van de aandelen. Bij het overlijden van de Nederlandse aandeelhouder vererven alle aandelen naar zijn of haar Nederlands Amerikaanse partner. Hierdoor ontstaat eveneens een CFC, met de daaraan verbonden nadelige fiscale gevolgen.

Voorkom een CFC en daarmee dubbele belastingheffing
Het ontstaan van een CFC bij de Nederlands Amerikaanse partner leidt materieel gezien tot een dubbele belastingheffing, bijvoorbeeld over de toegerekende rente van de BV. Om te voorkomen dat er een CFC kan ontstaan moet het testament anders worden ingericht. Zo kan in de eerstgenoemde situatie bepaald worden dat de aandelen in de BV voor 50% toekomen aan de Nederlands Amerikaans partner en voor de overige 50% aan de kinderen.

In de als tweede genoemde situatie is wordt een CFC voorkomen door te bepalen dat alle aandelen van de nalatenschap toekomen aan de kinderen.

Let op verzorging langstlevende partner en op continuïteit onderneming
Uiteraard moet er aandacht zijn voor de positie van de langstlevende ten opzichte van de kinderen. Voorkomen moet worden dat er een situatie ontstaat waarbij de langstlevende afhankelijk wordt van de welwillendheid van de kinderen. Ook moet worden voorkomen dat er een situatie ontstaat waarin er geen besluiten meer worden genomen die van belang zijn voor de continuïteit van de onderneming. Afhankelijk van het geval zijn hier goede oplossingen voor.

Aandachtspunten bij opstellen testament
Het maken van een testament vereist een goede afweging van alle relevante belangen. Daarbij is van wezenlijk belang dat er een goede balans is tussen het doel en de middelen die worden ingezet om het doel te bereiken. De volgende vragen kunnen helpen om vast te stellen welk doel u heeft en welke middelen moeten worden ingezet om dit doel te bereiken.
1.    Wilt u de langstlevende verzorgd achterlaten?
2.    Zijn er kinderen die uw onderneming willen overnemen en voortzetten?
3.    Wie moet de beslissingsmacht hebben na uw overlijden ten aanzien van het aanwezige vermogen?
4.    Hebt u liever eenvoud en een hogere belastingdruk of mag de structuur ook ingewikkelder zijn om belasting te besparen?
5.    Wilt u heffing in de Verenigde staten zoveel mogelijk voorkomen?
6.    Hebt u een vertrouwenspersoon die na uw overlijden de zaken in goede banen kan leiden (executeur)?

Let op samenhang testament en huwelijkse voorwaarden
Naast een goed testament bepaalt de inhoud van uw huwelijkse voorwaarden voor een belangrijk deel hoe uw nalatenschap eruitziet. Het gaat te ver om hierbij in dit artikel uitvoerig stil te staan. Ik volsta met de opmerking dat er onderlinge samenhang moet zijn tussen de inhoud van uw testament en de huwelijkse voorwaarden. Omdat er sinds 1 januari 2018 nieuw huwelijksvermogensrecht is ingevoerd is het zinvol om ook de wijzigingen te betrekken in de plannen die u maakt en de akten die u laat opstellen.

Stem de statuten van uw BV af op testament en huwelijkse voorwaarden
Uiteraard is het een voorwaarde dat de statuten van uw BV ook zijn afgestemd op de testament(en) en huwelijkse voorwaarden (en omgekeerd), zodat voorkomen wordt dat uw uiterste wil wordt gefrustreerd door de inhoud van de statuten. De statuten hebben namelijk bij de afwikkeling van uw nalatenschap voorrang ten opzichte van  uw testament.

Conclusie
Voor iedere ondernemer geldt dat een goed testament een absolute aanrader is. Voor Nederlandse Amerikanen geldt bovendien dat er niet alleen met een Nederlandse bril naar het testament moet worden gekeken, maar dat zeker ook de gevolgen van het testament voor de belastingheffing in de Verenigde Staten moeten worden meegewogen.

Mocht u cliënten hebben voor wie de bovenstaande problematiek speelt, dan kunt u altijd contact met mij opnemen om te sparren over mogelijke oplossingen.

Mr. Olaf van Dijk LL.M/RB van Dutch Tax View te Epe is fiscaal specialist bij Fiscaalconsult. Zijn specialisme(n): estate Planning, herstructurering ondernemingen, opstellen contracten