Digitale disruptie van accounting en de accountant

Dit artikel geeft een kort overzicht van de belangrijkste trends en wat je als groot en middelgroot accountantskantoor en zelfstandig accountant zou moeten doen om die kaalslag te overleven. En een beetje snel.

De belangrijkste trends

Zonder enige twijfel zijn de ontwikkelingen op het gebied van nieuwe technologie een belangrijke factor in de ontwikkeling van het vakgebied van accounting en voor de toekomst van de accountant.

De belangrijkste ontwikkelingen daarbij zijn:

1) De opkomst van de volgende generatie Internet.
2) Het feit dat iedereen nu een mobieltje heeft.
3) De explosie van het gebruik van video, beeld en geluid, mede door 1) en 2).
4) De opkomst van slimme technologie met Artificial Intelligence en andere kennis gedreven toepassingen in o.a. Robo Advisory.  
5) De volgende grote digitaliserings- en automatiseringsgolf.
6) De opkomst van nieuwe organisatievormen.

De gevolgen daarvan zijn enorm. Waarom? Laten we ze maar eens langslopen. Vanwege de opkomst van de volgende generatie Internet wordt het gebruik van beeld en geluid in alle applicaties en voor alle activiteiten normaal en vooral ook betaalbaar. Vroeger konden b.v. alleen grote bedrijven gebruik maken van video conferencen met video en beeld op afstand, nu kan iedereen dat met Skype, Google Hang Outs en Facebook Live, WhatsApp en Facetime om maar eens een paar applicaties te noemen.

Dat betekent dus dat je in principe je klanten op afstand kunt spreken en adviseren. Waar je dan ook zit en hoe laat het dan ook is. Dat nieuwe Internet heeft ook nog andere gevolgen. Door Internet worden markten voor producten en diensten waaronder accountancy gerelateerde activiteiten transparant. Dat betekent dat je klanten snel zien wat de prijzen zijn, wie de aanbieders zijn en vooral ook wat klanten van die persoon of dat kantoor vinden. Online reviews worden steeds belangrijk. Dit betekent dus dat de concurrentie op adviesdiensten ook steeds groter gaat worden en dat zonder twijfel de tarieven ook van die kant onder druk zullen komen te staan. Ondernemers die zich vooral richten op Product Leadership (de klantwaardestrategie waar de meeste professionele adviesdienstverleners zich op richten) zullen het zo zwaar te verduren gaan krijgen door concurrentie van concurrenten van buiten de ‘bekende’ concurrentie. Uit binnen- en buitenland. Ze krijgen te maken met wat ik ‘Digital Product Leadership’ noem. Hooggekwalificeerde accountants die je voor een laag bedrag kunt inhuren met allerlei nieuwe online en digitale verdienmodellen en businessmodellen.

Daarnaast staan de ontwikkelingen rond kunstmatige intelligentie (‘Artificial Intelligence’) en andere slimme kennis gedreven applicaties niet stil. Integendeel. Door de beschikbaarheid van o.a. snelle computers en slimme software kunnen zogenaamde ‘Robo Advisors’ steeds meer slim advies geven en zelfs slim analyseren op basis van data uit het verleden en van gedragsdata uit verschillende bronnen.

De klant, of het nu een groot bedrijf is of een MKB-bedrijf, zal zelf steeds meer activiteiten uit gaan voeren met de hulp van al dan niet slimme technologie. Het wrange daarbij is dat financiële dienstverleners en andere advies-intensieve takken van sport dus door de nadruk op het besparen van kosten te leggen en ‘Lean & Mean’ en ‘Operational Excellent’ te willen zijn eigenlijk hun eigen graf hebben gegraven en dat nog steeds aan het graven zijn. 

En we zijn er nog niet. Net als halverwege de jaren ’80 van de vorige eeuw zullen veel banen in en rond administratie en backoffice bij accounting gaan verdwijnen. Net als in activiteiten rond de midoffice. En een van de belangrijkste oorzaken daarbij ligt in het op steeds grotere schaal outsourcen of rightsourcen van veel verschillende taken rond accounting en rond ondersteunende functies op het hoofdkantoor.

Maar de laatste vorm van digitale disruptie is eigenlijk misschien nog wel de grootste bedreiging voor iedereen in accounting die bij grote en middelgrote accountantskantoren werkt. De digitale disruptie van de oude, logge en grote organisaties zelf. Digitale disruptie van grote organisaties op grond van wat we ‘organisatie economie’ noemen. Uitgangspunt hierbij is dat er vanwege technologie hele andere, veel effectievere en veel efficiëntere manier van organiseren (of eigenlijk ‘niet organiseren’ zijn) dan al die mensen in die grote marmeren paleizen. Die grote ondernemingen worden bedreigd door nieuwe netwerkorganisaties met hooggekwalificeerde individuen met verschillende soorten relaties binnen die netwerken. Het kunnen franchises zijn onder eenzelfde naam of zelfs echte zelfstandige ZZP’ers die zichzelf en hun werk via allerlei soorten online marktplaatsen aanbieden.

Moeten de accountants zich zorgen maken?

Het antwoord op die vraag is dus ‘ja’. De realiteit is immers dat die ontwikkelingen er niet de komende jaren aan gaan komen, maar op dit moment al aan de gang zijn. Veel MKB-bedrijven in de branche hebben het moeilijk en hetzelfde geldt voor veel accountants die al dan niet vrijwillig ‘voor zichzelf’ zijn begonnen als ZZP’er b.v.

Grote kantoren raken steeds meer klanten kwijt en worden gedwongen om zich op andere klantsegmenten te gaan richten. Alleen zijn de vaste kosten van de gebouwen en van het personeel inclusief de partners vaak heel hoog en resulteren reorganisaties vaak alleen maar in het ontslag van mensen op de werkvloer en in ondersteunende functies. Terwijl het kostenprobleem dus heel erg anders zit: in veel te hoge salariskosten voor management en andere co-ordinerende rollen en in grote, dure gebouwen op toplocaties. In de buurt van andere ‘dinosauriers’ natuurlijk.

Voor bedrijven in het MKB, voor netwerkorganisaties en voor zelfstandige accountants ligt het iets anders. Daar zijn nog wel mogelijkheden voor. Vooral lokaal en door zich b.v. te specialiseren en te richten op bepaalde takken van sport. Maar ook voor die accountants geldt dat permanente om- en bijscholing richting allerlei soorten ondernemers en het hebben van een persoonlijk en organisatie ‘plan b’ van levensbelang is.

Welke kennis en ervaring hebben de accountants van de toekomst nodig? 

De hamvraag is vervolgens welke kennis en ervaring accountants van morgen nodig hebben om aan het werk te blijven en om een succesvol intrapreneur en entrepreneur te worden en te blijven. Daar zijn twee antwoorden op te geven.

Het eerste antwoord heeft te maken met de gedragscompetenties. Het is duidelijk dat accountants veel meer ondernemend zullen moeten worden, veel creatiever moeten worden en meer naar mensen zullen moet luisteren en minder naar cijfers moeten gaan kijken. Ze zullen veel meer moeten weten van kleine organisaties, van nieuwe technologie en van accountancy rond immateriële activa en kennis en ervaring b.v. De tijd van de ‘Balanced Scorecard’ is voorbij. Dat is verleden tijd.

Dus ook inhoudelijk zullen de geschetste technologische ontwikkelingen een grote verandering te weeg moeten brengen in de bestaande en traditionele opleidingen en in de om- en bijscholing van accountants. Zowel met betrekking tot de inhoud als de vorm.

Uiteindelijk betekent dit voor de individuele accountant of hij of zij nu bij een groot kantoor werkt of als ZZP’er dat er snel een ‘plan b’ moet komen en dat permanente educatie in nieuwe dingen belangrijker wordt dan PE-punten rond de oude wereld. Dat wordt waarschijnlijk nog de grootste uitdaging.

Conclusies

Ten gevolge van de snelle technologische ontwikkelingen op een aantal terreinen, zijn alle accountants, of ze nu bij een groot kantoor werken, of bij een MKB-bedrijf of zelfstandig ondernemer zijn, genoodzaakt om snel een beweging te komen en goed naar zichzelf te kijken, de klanten en de omgeving.

Want door die nieuwe technologie en andere ontwikkelingen rond mobiel worden niet alleen grote aantallen simpele activiteiten rond accounting weg geautomatiseerd, maar gaan nu ook veel adviesdiensten om allerlei redenen verdwijnen. Of door slimme Robo Advisors of door het simpele feit dat door het mobiele Internet klanten snel kunnen vergelijken. Wat dus zonder twijfel tot een daling van tarieven zal gaan leiden.

Daarbij hebben de grote kantoren het nog het zwaarst. Ook zij zijn eigenlijk ‘de dinosauriers’ die zich zorgen zouden moeten maken. Ze hebben immers vaak enorm hoge overheadkosten, de tarieven (lees’ de salarissen’) zijn vaak veel te hoog en ze gaan bovendien ook nog eens door nieuwe wetgeving veel van hun vaste klanten verliezen.

Hoe je het ook draait of keert, de digitale disruptie van accounting en van de accountant heeft grote gevolgen. Maar het biedt ook enorme kansen. Om jezelf als accountant te vernieuwen en onderdeel van die nieuwe ondernemende wereld te worden, als intrapreneur of als zelfstandig entrepreneur. Waarbij digitale disruptie van het onderwijs in en rond de accountancy waarschijnlijk nog wel eens de grootste bottleneck zou kunnen blijken te zijn. Maar geen nood, ga gewoon zelf op pad en ga online leren en zoek ondernemers op als onderdeel van je eigen ‘plan b’. Want je weet maar nooit….

[Tony de Bree is strategie- en veranderconsultant, online ondernemer, docent en auteur. Daarnaast adviseert, traint en coacht hij intrapreneurs, startups en Fintech-bedrijven. In zijn boek ‘Dinosauriër of krokodil: De toekomst van managen, organiseren en samenwerken’ schetst hij de contouren van de digitale kennis economie en de gevolgen van digitale disruptie. Hij beschrijft nieuwe digitale strategieën, nieuwe online businessmodellen en nieuwe prestatiemeetsystemen.]