Crowdfunding opnieuw gegroeid: Let op fiscale gevolgen mkb-financiering

door mr. drs. Tanja Verstelle

Crowdfunding is het voor een project of onderneming van een geldvrager bijeenbrengen van een bedrag in relatief kleine delen van een grote groep geldverstrekkers via doorgaans een online platform (crowdfundingplatform). Dit in ruil voor een immateriële, dan wel materiële beloning. 

Crowdfunding gaat vrijwel altijd over meer dan geld alleen. Het is voor de initiatiefnemers ook een tool om mensen te betrekken bij wat ze doen. Geldschieters zijn de ambassadeurs van vandaag en morgen, van trouwe klanten tot betrokken donateurs of terugkerende bezoekers.

Groei crowdfunding in 2018
In Nederland is crowdfunding in 2018 met 48 procent gegroeid ten opzichte van 2017. Deze groei is een vertienvoudiging sinds 2013 toen ik erin stapte als fiscaal adviseur. 

Concentratie van platforms
Uit de cijfers voor 2018 van crowdfundingcijfers.nl blijkt dat er een flinke concentratie aan de gang is. De vijf grootste Nederlandse platformen hebben 54 procent van die markt en de top tien platformen heeft ruim 80 procent van de markt. Crowdfinance, financiering met lenen en beleggen is steeds dominanter geworden. Donatiecrowdfunding is relatief klein. Maar toch betekent dat niet dat maatschappelijke projecten minder belangrijk worden. Een platform voor duurzame energieprojecten kwam afgelopen jaar vanuit het niets in de top 5 voor grootste platformen. 

Trends op een rij:
• Crowdfunding is steeds belangrijker als mkb-financiering, waarbij het gemiddelde bedrag per onderneming ruim EUR 114.000 is;
• Maatschappelijke projecten staan wat financieringsbedrag betreft op 2, maar in aantallen projecten op 1;
• Er is een snelle groei van duurzame energieprojecten;
• Opkomst Community Financiering;
• Opkomst vastgoedprojecten;
• Creatieve projecten of “goede doelen” staan zowel in aantal als in geldbedrag op de derde plaats. 

Let op fiscale aspecten crowdfunding 
Leningen zijn het belangrijkst als financieringsmiddel en steeds meer worden er ook besloten leningen aangeboden (niet publiek). Ook gestapelde financiering deels bij de bank en deels via crowdfunding wordt steeds belangrijker. Er bestaan in en buiten de branche zorgen over de manier van opereren die tot overkreditering leidt door sommige platformen. 

Toch bestaan nog alle vormen uit de begintijd, met de daarbij behorende fiscale kenmerken: 
•    Donatie: een financiële bijdrage zonder of met een kleine tegenprestatie; indien gedaan aan een ANBI-platform is deze als gift aftrekbaar;
•    Een financiële bijdrage met tegenprestatie (product of dienst), bijvoorbeeld in de vorm van een voorverkoop; let op de btw-gevolgen;
•    Lening met bijbehorende fiscale gevolgen m.b.t. de renteopbrengst en -aftrek;
•    Converteerbare lening: een investering die wordt omgezet in een lening of in aandelen; de fiscale gevolgen verschillen afhankelijk van de waarde waartegen kan worden geconverteerd;
•    Aandelen: de investeerder wordt mede-eigenaar van de onderneming; vallen de aandelen dan in box 2, box 3 of wordt het een investering door de BV waarop de deelnemingsvrijstelling van toepassing is?

Enkele vragen die geldvragers en geldschieters blijven stellen zijn: is de tegenprestatie voldoende klein zodat over de waarde geen BTW afgedragen hoeft te worden, wat bij (voor)verkoop wel moet? Moet ik ontvangsten of uitstaande bedragen wel opgeven en zo ja, hoe? Geen vragen waarvoor naar mijn mening een geldschieter of -ontvanger een adviseur zou moeten hoeven inschakelen. Het is dan ook jammer dat de Belastingdienst nog steeds niet in reactie op mijn WOB-verzoek aangekondigde informatie reeds in 2017 op de website heeft gezet. 

Houding Belastingdienst jegens crowdfundingplatformen
De Belastingdienst heeft de afwachtende houding voor crowdfunding verder wel van zich afgeschut. De harde lijn voor de donatieplatformen die in het WOB-verzoek werd bevestigd is voortgezet. Verder doet de fiscus inmiddels volop (derden-)informatieverzoeken.

Donatieplatformen en ANBI-status
Donatieplatformen hebben het moeilijk gehad om hun ANBI-status te behouden. De meesten hadden ten tijde van het WOB-verzoek hun ANBI-status al verloren of een bezwaarprocedure lopen. ‘Voordekunst’ is bijvoorbeeld een platform dat de status wel heeft behouden. Andere platformen maakten van de nood ene deugd door hun (potentiele) geldvragers nog meer ondersteuning te bieden voor hun campagne. Geldvragers hoeven in het algemeen nog geen belasting te betalen omdat per geldgever de donatie onder de schenkdrempel blijft. Hun donateurs zijn de aftrek echter kwijt. 

ANBI-status ook voor traditionele ANBI’s sneller in gevaar
Ook traditionele ANBI’s worden inmiddels harder aangepakt met het besluit van 31 december 2014, waarin het begrip loketinstelling werd geïntroduceerd in de hand. Dat illustreert bijvoorbeeld een uitspraak van Gerechtshof Den Haag van 16 oktober 2018, ECLI:NL:GHDA:2018:2726. Een man die via zijn moskee een gift deed aan een door hem gewenst doel mocht die gift niet aftrekken van het Hof. Een brief van de moskee die bevestigde die gift te hebben uitgevoerd “zoals u wenste”, gaf de doorslag voor deze beoordeling. De moskee trad in de ogen van Hof Den Haag voor hem op als een loketinstelling. 

In de praktijk nodigen veel ANBI’s ook op hun website mensen uit om contact op te nemen als ze een goed doel/ project voor ogen hebben waaraan ze een gift willen doen. Bovenstaande zaak van Hof Den Haag laat zien dat het kan aankomen op de formulering van die uitnodiging. 

Wit u – of uw klant – een dergelijk verzoek doen op de website, neem gerust contact op voor overleg over een goede formulering. 

Informatieverzoeken in strijd met gelijkheidsbeginsel
Medewerkers van de Belastingdienst bevestigden mij recent dat ook met (derden-)informatie verzoeken een harde lijn is ingezet. Verzoeken worden veelvuldig gedaan en informatie komt gemakkelijk, in zijn woorden: “het wordt uitgelezen binnen het half uur”. 

Dit is naar mijn mening geen goede ontwikkeling. Met de banken zijn in de jaren tachtig en met de invoering van de wet IB 2001 afspraken gemaakt om dit soort verzoeken te beperken en vaste renseignering -voor iedereen gelijk- af te spreken. Vooral voor crowdfinanceplatformen – alternatief bankieren – is het logisch als er soortgelijke afspraken worden gemaakt en wordt aangesloten bij de VIA. Dit bepleit ik dan ook al sinds 2013. Voor andere platformen, ook de deeleconomieplatformen, juich ik renseignering ook toe. Bijvoorbeeld als dat op een soortgelijke manier als in bijvoorbeeld België gebeurt. In België kunnen platformen erkenning aanvragen. Inkomsten die cliënten via een erkend platform krijgen, zijn lager belast, mits het platform ze renseigneert. 

Een kanttekening die ik daarbij blijf maken is dat het technisch prima mogelijk is te controleren en renseigneren zonder dat de Belastingdienst elke individuele bijdrage van elke belastingplichtige weet. Alleen die bijdragen renseigneren die mensen willen aftrekken is dan beter. Inmiddels blijkt uit het rapport uitwerking verbeteropties giftenaftrek en ANBI dat Staatssecretaris Snel van Financiën hiervoor oog heeft. Een andere oplossing is om alleen totaalbedragen voor alle giften samen per belastingplichtige te renseigneren. 

Community finance 
Een vorm van alternatieve financiering die in opkomst is, is Community Finance. 
Community finance wordt ingezet voor veel projecten waar mensen een gemeenschappelijk doel hebben, maar niet iedereen direct geld kan inzetten voor dat doel. Een theater in stand houden bijvoorbeeld of de aankoop en verbouwing van een pand. Allerlei maatwerk is mogelijk om mensen mee te krijgen voor het project en hun aandeel geleidelijk te laten betalen of juist winst te gunnen als ze wel direct investeren. Dit is tevens interessant voor projecten bij de energietransitie! 

Mr. drs. Tanja Verstelle van Tanja Verstelle|fiscalist & innovator te Leiden is fiscaal specialist bij Fiscaalconsult. Haar specialisme(n): Fiscaal ICT-(proces)recht, Crowdfunding, Community Finance, Platformeconomie, Fintech, Artificial Intelligence (AI / Kunstmatige intelligentie) en digitale diensten