COVID-19 verscherpt tweedeling tussen ziekenhuizen

De impact van de coronapandemie op de financiële resultaten van ziekenhuizen is in 2020 beperkt gebleven. De Nederlandse ziekenhuizen haalden over het afgelopen jaar een gemiddeld rapportcijfer van 7,0 voor hun financiële performance. Dat is lager dan in 2019 (7,3), maar nog steeds ruim voldoende. Het rendement is met 1,5% vergelijkbaar met 2019 en de gemiddelde vermogenspositie is verbeterd. De goede cijfers verhullen echter zorgwekkende signalen. De tweedeling tussen de grote ziekenhuizen en de kleinere en middelgrote ziekenhuizen is verscherpt. Voor toekomstbestendige zorg is fors ingrijpen nog nooit zo urgent geweest.

Dat blijkt uit de jaarlijkse Benchmark Ziekenhuizen van BDO Accountants & Adviseurs. Hierin rapporteert BDO over de financiële situatie van de Nederlandse ziekenhuissector en rangschikt BDO algemene ziekenhuizen op basis van hun financiële performance over 2020.

De coronapandemie heeft de kleinere en middelgrote ziekenhuizen financieel gezien harder geraakt. Zo behaalden zij in 2020 een veel lager rendement dan in 2019, terwijl het rendement van grote ziekenhuizen juist toenam. Het gemiddelde rapportcijfer van kleinere ziekenhuizen daalde van 6,8 naar 6,3. Bij middelgrote ziekenhuizen was er een teruggang van 7,0 naar 6,3. De grote ziekenhuizen scoorden gemiddeld 7,6, gelijk aan hun cijfer over 2019. “Er is extra zorgvraag met minder beschikbaar personeel. De kosten van personeel niet in loondienst zijn met 6,0% gestegen naar 487 miljoen euro. De verlofreservering blijft stijgen, toenemende kosten drukken de operationele resultaten en de EBITDA-ratio’s en investeringen zijn ongezond laag. Investeringen die juist zo nodig zijn om de zorg toekomstbestendig te houden”, benadrukt Chris van den Haak, voorzitter BDO Publieke Sector. Tien ziekenhuizen hebben een onvoldoende, waarvan drie reeds ten minste drie opeenvolgende jaren. De faillissement risico’s zijn beperkt hoger.

De betaalbaarheid en toegankelijkheid van de zorg staan meer dan ooit onder druk. De coronapandemie heeft dit verder aangewakkerd en zichtbaarder gemaakt. De vraag naar zorg is groter dan ziekenhuizen kunnen leveren. BDO doet vier aanbevelingen hoe de zorg toekomstbestendig kan blijven. Centraal daarbij staat integraal denken over de gezondheid van de burger, met optimaal gebruik van de meest actuele kennis en (digitale) technologie. “Denken vanuit gezondheid in plaats vanuit het behandelen van ziekten,” stelt Van den Haak.

1. Systeeminterventie zonder stelselwijziging
“Zorgverzekeraars dienen de financiële ruimte te creëren voor een transformatieperiode van drie tot vijf jaar om daarna grip te krijgen op de structurele budgetten voor medisch specialistische zorg en verdere stijgingen te beperken. In deze periode kan de omslag plaatsvinden naar betalen voor preventie en gezondheid in plaats van voor het behandelen van (chronische) ziekten die grotendeels te voorkomen zijn, dan wel volgende de laatste inzichten niet (meer) thuishoren binnen de muren van het ziekenhuis,” zegt de voorzitter van BDO Publieke Sector.

2. Overbrug de tweedeling tussen grote en kleinere/middelgrote ziekenhuizen
Met de transformatie naar ‘gezondheidsdenken’ dienen ziekenhuizen hun profiel aan te passen. Ze moeten gerichte keuzes maken in welke behandelingen wel en niet gedaan worden om beter aan te sluiten op de behoeften in de gehele zorgketen. “De verwachting daarbij is dat hoogcomplexe zorg verschuift naar UMC’s en grotere ziekenhuizen en dat laagcomplexe zorg meer verschuift naar de regionale ziekenhuizen die een sterke verbinding hebben met de zorg en welzijnspartners in de regio om de zorg op de juiste plek te krijgen. Voor kleinere ziekenhuizen heeft dit een grote impact,” aldus Van den Haak.

3. Doorbreek gevestigde belangen door gebruik van data
BDO pleit voor een studie naar de gedurende de COVID-19-crisis toegepaste alternatieven, uitgestelde en verdampte zorg. Van den Haak: “Onderzoek wat de financiële en organisatorische gevolgen zijn als zorg structureel verlaagd, op een ander tijdstip of op een andere plek geleverd kan worden. Het kan helpen om zo de echt noodzakelijke zorg voor iedereen toegankelijk en betaalbaar te houden. Het gebruik van data moet daarnaast de standaard worden om de effectiviteit van behandelingen te meten en van te leren.”

4. Geef ziekenhuizen en Msb’s de regie over veranderingen
Van den Haak stelt dat zorgverzekeraars de kaders moeten scheppen om de zorgtransformatie te realiseren. “De regie op de uitvoering kan het best belegd worden bij de ziekenhuizen en de medisch specialistische bedrijven (Msb’s). Samen kunnen zij als geen ander aangeven hoe de (voorheen) medisch specialistische zorg buiten de ziekenhuismuren kan worden georganiseerd. Om hier effectief sturing aan te geven, moet de verandercapaciteit van ziekenhuizen worden verhoogd. Hiervoor is het noodzakelijk dat de governance van ziekenhuizen en Msb’s wordt vereenvoudigd.”