Commissie: toezicht op sector is totaal versnipperd

Dat komt mede doordat toezichthouders te weinig zicht hebben op de kwaliteit van de controles. Daar moet eerst verandering in komen, onder meer door duidelijke kwaliteitsnormen en een strakkere regie van de Autoriteit Financiële Markten (AFM).

Dat adviseert de Commissie Toekomst Accountancysector (CTA) in haar eindrapport ‘Vertrouwen op controle’. 

De CTA heeft op verzoek van minister Wopke Hoekstra (Financiën) onderzocht hoe de kwaliteit van de accountantscontroles kan worden verbeterd. De grote accountantskantoren liggen al jaren onder een vergrootglas na een reeks schandalen, zoals het witwasschandaal bij ING en het faillissement van Imtech.

De commissie stelt vast dat het toezicht op de sector "totaal versnipperd" is. Naast de AFM bemoeien ook brancheorganisaties zich daarmee. "Dat is niet effectief", zegt commissievoorzitter Annetje Ottow. "Het toezicht moet in één hand en daarvoor is de AFM op aarde." 

Dit was ook een conclusie van de Monitoring Commissie Accountancy (MCA) die half januari met hun eindrapport kwamen. Van de CTA mag de sector wel zelf meedenken over de meetlat waarlangs het werk wordt gelegd.

Niet alleen het externe toezicht maar ook de interne controle bij accountantsfirma's moet volgens de commissie beter. Daarom beveelt zij aan voor de twintig grootste kantoren een raad van commissarissen verplicht te stellen die tegenwicht kan bieden aan de raad van bestuur en de partners op terreinen als kwaliteit en beloningen.

De commissie komt met 22 aanbevelingen maar acht het een ‘illusie’ dat deze alle problemen daarmee in de in de toekomst wegnemen. De aanbevelingen die het meest in het oog springen zijn: 

● De commissie beveelt de uitvoering van het toezicht zo in te richten dat het de jure en de facto wordt uitgeoefend door de AFM. 

● Om de kwaliteit van wettelijke controles beter inzichtelijk te maken dienen op korte termijn uniforme Audit Quality Indicators te worden vastgesteld die beoordeeld worden door de toezichthouder. Deze indicatoren dienen gezamenlijk representatief te zijn voor de drie niveaus van kwaliteit.

● Accountantsorganisaties dienen aan de hand van deze indicatoren periodiek over de kwaliteit van de uitgevoerde wettelijke controles te rapporteren. Deze rapportages worden op één openbaar toegankelijke locatie bijeengebracht om vergelijking van accountantsorganities te vergemakkelijken. 

● De commissie beveelt invoering aan van een op structuurregime geïnspireerd regime voor OOB en grote niet OOB-accountantsorganisaties aan. De Raad van Commissarissen moet daarbij de opdracht krijgen in het bijzonder acht te slaan op de publieke taak en verantwoordelijkheid van de accountantsorganisatie en goedkeuringsrechten krijgen voor belangrijke besluiten, zoals bijvoorbeeld ten aanzien van winstuitdeling, bezoldigingsbeleid – waarbij kwaliteit centraal moet staan – en investeringen.

● Om voortgang te maken, adviseert de commissie een onafhankelijke kwartiermaker te benoemen (door de minister van Financiën) die het proces de komende twee jaar zal begeleiden. De kwartiermaker brengt alle betrokken partijen bij elkaar en draagt er zorg voor dat de voorgestelde maatregelen ingevoerd en uitgevoerd worden.  
 
De CTA schrijft dat de accountancysector met open vizier en volledig transparant, op basis van toetsbare data, zal moeten laten zien welke kwaliteitsslagen zij maakt. Vertrouwen komt niet vanzelf en het behoud ervan is hard werken: vertrouwen komt te voet en gaat te paard. Het aan de accountants toegekende wettelijke monopolie brengt nu eenmaal verplichtingen met zich mee. De maatschappij rekent – terecht – op een zorgvuldige uitoefening van deze publieke taak.