Blockchain: kans én bedreiging voor auditor

De NOREA Kennisgroep Keteninformatiemanagement heeft recentelijk een werkgroep ingericht. Deze richt zich vanuit het perspectief van integrale auditing op het verkennen van de inzichten over het verstrekken van assurance bij informatiesystemen waarbij gebruik wordt gemaakt van blockchain, een vorm van Distributed Ledger Technology. 

De kennisgroep verwacht dat de impact van deze technologie revolutionair zal zijn op de processen van jaarrekeningcontrole en interne beheersing van organisaties. Hierover heeft NOREA deze eerste verkenning gepubliceerd. 

De doelstelling van de werkgroep is het in stappen ontwikkelen van een beheersingskader dat in de beroepspraktijk gebruikt kan worden voor het verstrekken van assurance door auditors in situaties waarin blockchain van toepassing is. Deze verkenning geeft een indruk van de stand van zaken in de eerste fase van ontwikkeling. 

De fysieke wereld verschuift geleidelijk aan naar een virtuele, digitale wereld. Maar ook in deze virtuele wereld willen de stakeholders zekerheid over de financiële situatie. En, zoals van oudsher, komt dan de accountant op het toneel. De accountant is per slot van rekening de onafhankelijke derde, die toetst of de financiële informatie van een onderneming correct wordt weergegeven en verbindt daaraan een redelijke mate van zekerheid. 

De vraag is echter of de accountant voldoende digitaal onderlegd is om, ook in de nabije toekomst, zich een oordeel te vormen over de financiële situatie van de organisatie. Blockchain is momenteel een veelbesproken onderwerp in de wereld van technologie. 

Er wordt vaak verondersteld dat de blockchain een oplossing is voor menig maatschappelijk vraagstuk, waarbij traditioneel sprake is van totstandkoming van (monetaire) transacties met tussenkomst van (onafhankelijke) partijen die een aanzienlijk deel van de transactiekosten veroorzaken.

[avg-advertorial slug=”ontdek-de-nieuwe-wereld-van-blockchain”]

De toepassing van blockchain resulteert of zou kunnen resulteren in een significante daling van de transactiekosten, omdat tussenpersonen binnen een keten worden vervangen door een gedistribueerd grootboeksysteem waarin vastlegging van overeengekomen transacties plaatsvindt. De betrouwbaarheid (integriteit) van deze vastlegging vormt het primaire voordeel binnen het netwerk van samenwerkende partijen. Blockchain kent ook criticasters die de voordelen anders beoordelen. Zo zou blockchain in theorie tot gewenste voordelen kunnen leiden, maar wordt de praktische invulling daarvan volgens hen onderschat. 

Blockchain heeft de potentie om een ‘game changer’ te zijn. Dat heeft onder andere te maken met het wegvallen van de noodzaak van trusted third parties. Bovendien kan blockchain voor veel doeleinden worden gebruikt binnen de private- en publieke sector zoals financiële transacties, onroerend goed, goederen, muziek en binnen overheidsprocessen voor bijvoorbeeld documenten. Wanneer een organisatie voor haar bedrijfsprocessen gebruik maakt van blockchaintechnologie heeft dat direct effect op de interne beheersing van de organisatie. De blockchain is namelijk een chronologische database waarin gegevens worden opgeslagen. Dit betekent dat transacties die eenmaal zijn opgeslagen niet meer kunnen worden aangepast. Adequate preventieve interne beheersingsmaatregelen zijn dan van cruciaal belang.

De technologische transformatie gaat dus allerminst aan de financiële functie voorbij. Technologische innovatie en de voortschrijdende digitalisering hebben vergaande consequenties voor de bedrijfsvoering van organisaties. Consequenties die variëren van nieuwe denk- en werkwijzen culminerende in nieuwe verdienmodellen tot en met disruptie van bestaande markten door de komst van nieuwe regelgeving zoals PSD2 en nieuwkomers zoals Fintech. De kwaliteitsbewuste accountant en IT-auditor zien ook dat de digitale trends risico’s, maar ook kansen met zich meebrengen. Het vooraf programmeerbare en onweerlegbare karakter van blockchain maakt het mogelijk om de wereld van accountancy en accounting compleet opnieuw uit te vinden, op te bouwen en te innoveren. Blockchain zal naar verwachting alles efficiënter en transparanter maken met heel veel minder bureaucratie en control- en verantwoordingssystemen. 

Blockchain zal wellicht disruptief zijn en de status quo doorbreken. Het opent nieuwe markten en doorbreekt de posities van tussenpersonen continu. Idealiter zijn er bijna geen menselijke handelingen meer nodig voor de transactieverwerking en is de planning- en control cyclus met al zijn rapportages en formats anders en wellicht grotendeels overbodig. De vraag hierbij is of het object van de controle gaat veranderen, dat slechts de wijze van controleren anders wordt of een combinatie van beiden. In de bestudeerde literatuur worden hier geen specifieke uitspraken over gedaan.

Het beheersingskader, dat wordt opgesteld door de Kennisgroep Keteninformatiemanagement, beoogt met de kennis van bedrijfsprocessen en technische randvoorwaarden van blockchainsystemen een antwoord te geven op de vraag welke beheersingsmaatregelen vanuit het perspectief van auditing noodzakelijk zijn om met een redelijke mate van zekerheid assurance hierover te kunnen verstrekken. Hierbij zullen ook de observaties worden betrokken van hoe de voortgang van blockchain projecten verloopt en welke problemen hierin worden ervaren met betrekking tot huidige processen. Dit zal inzicht verschaffen in de af te dekken risico’s en derhalve in de benodigde beheersingsmaatregelen om een blockchain toepassing succesvol te benutten.

Lees hier meer over dit onderwerp in de verkenning van NOREA.