Belastingdienst mist informatie voor optimale inzet

De Belastingdienst richt de laatste jaren de aandacht meer op het voorkómen van onvolledige of verkeerde belastingaangiftes, met als doel dat particulieren en bedrijven de verschuldigde belasting betalen. “Een positieve ontwikkeling”, aldus de Algemene Rekenkamer. Met de meer preventieve benadering wordt systematisch en gestructureerd ingespeeld op het gedrag van burgers en bedrijven. De Belastingdienst mist nog de informatie om vast te stellen of voldoende en juiste instrumenten en belastingambtenaren gericht en optimaal ingezet worden. Dat is van belang, omdat 12.700 van 16.000 fte van het personeel in dit dienstonderdeel belast is met handhavingstaken. Het is voor de Belastingdienst nog een grote opgave om vast te stellen of het beleid om de belastingregels te handhaven leidt tot een betere naleving van de belastingplicht.

Betere managementinformatie nodig

De totale belasting- en premieontvangsten bedragen €230 miljard per jaar in Nederland. Het vandaag gepubliceerde onderzoek wijst uit dat de Belastingdienst niet kan aantonen in hoeverre met extra investeringen in de handhaving meer geld bij belastingplichtigen geïnd kan worden. Hiervoor is betere managementinformatie nodig en moet de Belastingdienst de effecten van de inzet van handhavingsinstrumenten evalueren. Voor gedragsbeïnvloeding wordt onder meer voorlichting ingezet en gebruik gemaakt van data-analyses en controles.

Voorbeeld van evaluatie: In 2013 is de Belastingdienst gestart  met de vooraf ingevulde aangifte. Analyse door de dienst zelf leert dat hiermee de kwaliteit van aangiften is verbeterd. Er komen 55 % minder fouten voor in de vooraf ingevulde delen en in de aangiften als geheel 29 % minder fouten.

Informatie van derden systematisch analyseren

In vergelijking met ongerichte boekenonderzoeken bij bedrijven, leveren risicogerichte controles de fiscus per uur hogere correctieopbrengsten op. Het uitvoeren van (ongerichte) steekproefcontroles levert relatief weinig op. Deze methode is echter onmisbaar om te identificeren welke risicofactoren bestaan. Om vast te stellen waar de risico’s zitten speelt de contra-informatie die de Belastingdienst krijgt van bijvoorbeeld werkgevers en banken een essentiële rol. Deze informatie van derden dient dan wel systematisch te worden geanalyseerd.

Bedrijven

De Algemene Rekenkamer beveelt verder aan de extra inspanningen voor handhaving vooral te richten op bedrijven. Onderzoek wijst uit dat de naleving van belastingwetten door het mkb (1,7 miljoen bedrijven) minder is dan bij de particulieren (8 miljoen). Bij de grote ondernemingen (9.000) kent de Belastingdienst het niveau van de naleving nog niet.

Hoe groot is de tax gap?

De Belastingdienst beschikt niet over een schatting van de omvang van de totale tax gap in Nederland. Dat is de optelsom van belastinggelden die niet geïnd kunnen worden (inningsverlies), die gemist worden door onvolledige of onjuiste aangiften (nalevingstekort) en die onbekend zijn omdat de verschuldigde belastingen volledig buiten zicht zijn (dark number). De Algemene Rekenkamer beveelt aan vooral in te zetten op het vergroten van het  inzicht in de inningsverliezen en nalevingstekorten, ook bij grote ondernemingen.

Windhappers en belastingnomaden

De Algemene Rekenkamer heeft op verzoek van de Tweede Kamer ook de kennis bij de Belastingdienst belicht over specifieke groepen belastingplichtigen, gezamenlijk overigens verantwoordelijk voor een relatief beperkte belastingopbrengst. Bij windhappers, personen met een ogenschijnlijk laag of nihil inkomen, bleef 1 % van de aanvankelijke geselecteerde 43.000 personen over voor nader onderzoek. De aanpak leverde weinig op, onder andere omdat verouderde gegevens de fiscus parten speelden. Hoeveel belastingnomaden er zijn – personen die zich uit het bevolkingsregister laten uitschrijven om buiten het zicht van onder meer de Belastingdienst te zijn – is bij de fiscus niet bekend. Overheidsdiensten werken overigens wel samen om adresfraude te bestrijden.

Migranten en motorrijtuigenbelasting

Betalen migranten motorrijtuigenbelasting voor voertuigen met een buitenlands kenteken? De fiscus vraagt aan migranten die zich inschrijven in het bevolkingsregister of zij een voertuig hebben meegenomen. Het aantal migranten dat motorrijtuigenbelasting afdraagt stijgt geleidelijk. Privacyregels beperken de mogelijkheden om repressief op te treden via controles op de weg of aan huis.

• Handhavingsbeleid Belastingdienst