‘Leuker kunnen we het niet maken en makkelijker willen we niet’

Door Mr. Marloes Lammers

De problemen voor de Belastingdienst stapelen zich meer en meer op. We kennen inmiddels de toeslagenaffaire, daar is de zwarte lijst bijgekomen en meest recente loot aan de giftige stam is de eHerkenning. 

De Belastingdienst bepaalt dat ondernemingen (B.V. en N.V.) vanaf 1 januari 2020 alleen nog aangiften vennootschapsbelasting en loonbelasting kunnen indienen als ze gebruikmaken van eHerkenning. Dit is software (digitale sleutel) om veilige communicatie met de Belastingdienst mogelijk te maken. Die software moet wel eerst worden gekocht bij een commerciële partij. De fiscale wereld staat op haar achterste benen… betalen voor het nakomen van een fiscale verplichting? Leuker kunnen ze het niet maken, maar makkelijker kennelijk ook niet.  

Wat is eHerkenning?
Sinds 25 mei 2018 is de AVG (Algemene verordening gegevensbescherming) van kracht. Deze AVG zorgt voor een betere privacybescherming van gegevens van burgers. Het naleven van deze wet is een verplichting die rust op alle ondernemingen in Nederland. Het is dus niet zo dat een private partij niet met de AVG heeft te maken en die wet alleen geldt voor overheidsdiensten. 

Voorafgaand aan de inwerkingtreding in mei 2018 moesten alle partijen ervoor zorgen dat de systemen AVG-proof waren. Al snel bleek dat de Belastingdienst, vanwege de enorme hoeveelheid persoonsgegevens die daar beschikbaar zijn, problemen had (en heeft) om de systemen AVG-proof te maken. Desalniettemin heeft de Belastingdienst al de nodige maatregelen getroffen en blijven ze daarmee ook aan de slag. 

Een van de maatregelen die de overheid heeft genomen is het voor rechtspersonen (de bekendste zijn de B.V. en de N.V.) verplicht stellen van eHerkenning. Door gebruik te maken van eHerkenning wordt een digitale sleutel op de communicatie geplaatst, waardoor die veiliger wordt. Voor particuliere burgers, eenmanszaken en ZZP’ers kennen we dat in de vorm van DigiD. 

Alleen door middel van eHerkenning kunnen ondernemers, die hun onderneming in de vorm van een B.V. of N.V. drijven, nu inloggen bij de overheid (waaronder de Belastingdienst) om hun zaken te regelen. Om van eHerkenning gebruik te kunnen maken, dient de onderneming ingeschreven te staan bij de Kamer van Koophandel. 

Belasting betalen
Dat burgers en ondernemingen belasting (moeten) betalen is iets dat we al millennia lang kennen. In het Romeinse Rijk bijvoorbeeld moesten alle niet-Romeinse burgers betalen voor de grond waarop zij leefden en werkten. Ook in de Middeleeuwen klopte de koning, wanneer hij geld nodig had, aan bij de adel en de steden, die op hun beurt de kosten verhaalden op hun horigen en inwoners. Vanaf de 16e eeuw werd het belasting betalen steeds gestructureerder vormgegeven. We kennen allemaal de 10e penning die geheven werd door landvoogd Alva. Springen we dan door in de tijd dan kennen we sinds 1892/1893 een analytische inkomstenbelasting die werd ingevoerd door minister Pierson. Deze gesplitste inkomstenbelasting kende al een soort van box III. Vervolgens kennen we vanaf 1914 de heffing van een synthetische inkomstenbelasting. Al deze vormen van belastingheffing hebben overeenkomsten met elkaar. De belangrijkste voor dit blog echter is, dat het voldoen aan de verplichting tot belasting betalen altijd gratis kon worden uitgevoerd. Die verworvenheid lijken we nu, anno 2020, te gaan verliezen.

Met de komst van eHerkenning zijn ondernemingen voortaan verplicht met een commerciële partij een koopovereenkomst te sluiten om deze digitale sleutel te verkrijgen. Alleen met die sleutel in de hand kan de onderneming zijn belastingaangiften indienen en de daarop verschuldigde bedragen betalen aan de Belastingdienst. Waar deze nieuwe gang van zaken zich in eerste instantie onder de radar leek te voltrekken, barst nu de verontwaardiging los. 

Betalen voor fiscale verplichtingen

Wettelijke basis?
Het eerste punt dat de (negatieve) aandacht trok was het ontbreken van een wettelijke basis voor de eHerkenning. Een wetsvoorstel om eHerkenning te verplichten lag er wel (namelijk het Wetsvoorstel digitale overheid), maar zat (en zit) nog in het wetgevingsproces. Dit wetsvoorstel regelt het veilig en betrouwbaar inloggen bij de overheid, aangeduid met eHerkenning. Pas op 20 februari 2020 heeft de Tweede Kamer dit wetsvoorstel aangenomen. Daarmee is de wettelijke basis maar gedeeltelijk tot stand gekomen, want in Nederland moet ook de Eerste Kamer haar goedkeuring geven. Daarna moet het wetsvoorstel worden gepubliceerd voordat het van kracht wordt. Met andere woorden, de wet is er dan op papier, maar werkt nog niet. Aangezien dit traject nog wel enige tijd in beslag neemt, heeft de Belastingdienst ondernemingen die nog niet beschikken over eHerkenning uitstel verleend voor het indienen van de aangifte. 

Om het ‘inwerkingtredingsgat’ meer structureel op te vullen heeft de Staatssecretaris van Financiën op 2 maart 2020 een besluit in de Staatscourant gepubliceerd. In dit besluit is bepaald dat elektronisch verkeer met de Belastingdienst over de aangiften vennootschapsbelasting en loonbelasting vanaf 1 januari 2020 alleen nog maar kan plaatsvinden door gebruik te maken van eHerkenning. Zie daar, een noodoplossing om de eHerkenning door te drukken. Waarbij de Eerste Kamer vakkundig buitenspel wordt gezet. Een knappe ‘chambre de réflection’ die dit ‘fait accompli’ durft te negeren. 

Betalen voor het doen van aangifte?
Zoals ik hiervoor schreef, leek deze nieuwe werkwijze onder de radar ingevoerd te kunnen worden, omdat er nauwelijks ruchtbaarheid aan werd gegeven. Wat echter het meest verbaast, is de verontwaardiging die op woensdag 5 maart 2020 in de Tweede Kamer losbarstte. De Tweede Kamer heeft weliswaar, voorafgaand aan het aannemen van het wetsvoorstel, haar bedenkingen geuit over de beschikbaarheid van eHerkenning voor alle ondernemingen in Nederland, maar vervolgens toch het wetsvoorstel aangenomen. Dan schrijft de staatssecretaris in zijn brief van 3 maart 2020 aan de Tweede Kamer dat er geen tegemoetkoming komt voor de aanschafkosten van eHerkenning. Deze informatie komt in de publiciteit en wat gebeurt er? De Tweede Kamer staat op 5 maart 2020 op haar achterste benen en keert zich unaniem tegen het betalen voor het kunnen doen van aangifte…. Je zou toch verwachten dat de Tweede Kamer zich een en ander had gerealiseerd voordat ze het wetsvoorstel aannam en zich dus niet achter dat voorstel had moeten scharen. Maar goed, beter ten halve gekeerd dan ten hele gedwaald zullen we maar zeggen. Voor de staatssecretaris zaak om dit debacle snel en goed op te lossen. Het kan er nog wel bij….. 

Conclusie
Al millennia lang kennen we het systeem van belasting betalen. Altijd konden burgers (waaronder begrepen ondernemingen) hun belastingverplichtingen jegens de overheid gratis vervullen. Daarin lijkt (hopelijk leek) een kentering te ontstaan omdat thans eHerkenning (een hoger veiligheidsniveau) wordt verplicht voor de communicatie tussen de burger en de overheid. De (aanschaf)kosten van deze eHerkenning probeert de overheid bij de burger neer te leggen. Die moet bij een private partij eHerkenning kopen. Daarmee ontstaat de situatie dat een burger moet betalen om zijn wettelijke plicht tot het doen van aangifte te kunnen vervullen. Waar houdt dit op? Moeten we straks ook gaan betalen als we aangifte van diefstal bij de politie willen doen? Gelukkig lijkt de Tweede Kamer ook wakker geschoten en heeft zij zich nu (5 maart 2020) unaniem gekeerd tegen het betalen voor het kunnen doen van belastingaangifte.

Mr. Marloes Lammers is advocaat-belastingkundige bij Jaeger Advocaten-belastingkundigen, een advocatenkantoor gespecialiseerd in procedures over belastingzaken