Bedrijf overdragen? 8 belastingbesparende tips

door Jan Willem Kemper RB

1. Begin op tijd met de voorbereidingen!
Bij elke overdracht van een onderneming volgt een claim van de fiscus, of het nu over een eenmanszaak gaat of over een onderneming in BV-vorm. De belastingheffing kan in veel gevallen wel worden doorgeschoven naar de overnemer. Die hoeft dan de belasting pas te betalen als hij zelf met de onderneming stopt. Deze complexe regelingen zijn gebonden aan voorwaarden, waaronder bepaalde termijnen die in acht moeten worden genomen. Te laat beginnen kan toepassing van die mooie fiscale regelingen verhinderen. Wacht dus niet tot het laatste moment met de voorbereidingen.

2. Hoe lang van te voren moet je beginnen?
Een van de voorwaarden voor doorschuiving van de stakingswinst naar de overnemer is dat de overnemer tenminste drie jaar in loondienst is geweest bij de overdrager of als ondernemer heeft meegedraaid in de over te dragen onderneming. Is die periode korter dan drie jaar, dan kan de doorschuifregeling niet worden toegepast. Voor de toepassing van deze regeling is een periode van drie jaar de kortst mogelijke. Begin daarom tenminste drie, maar liever meer jaren voordat de overdracht moet plaatsvinden. 

3. Let op de fiscale oudedagsreserve (FOR)
De naam van de 'fiscale oudedagsreserve' is misleidend. Het is geen reserve, maar eigen vermogen van de ondernemer waarover nog geen inkomstenbelasting is betaald. Als de onderneming wordt beëindigd verhoogt de FOR de stakingswinst, waardoor over dit bedrag alsnog inkomstenbelasting moet worden betaald. Een zorgvuldige en tijdige planning kan de schade beperken, bijvoorbeeld door elk jaar voor een deel van de FOR een lijfrentepremie aan een verzekeringsmaatschappij te storten. 

4. Voor de dga: pas de structuur aan
Ondernemingen in BV-vorm bestaan heel vaak uit tenminste twee BV's: een persoonlijke holding en een werkmaatschappij. Niet zelden groeit deze basisstructuur uit tot een kerstboom van vennootschappen. Onderlinge schuldverhoudingen en overgedragen bedrijfsmiddelen (denk aan onroerend goed) vertroebelen het inzicht in het vermogen en het rendement van de onderneming. Opruimen van overbodig geworden BV's en verstorende schuldverhoudingen vergemakkelijkt een soepele overdracht. 

5. Voor de eenmanszaak: controleer de balans
Het is niet uit te sluiten dat in de loop der jaren keuzes zijn gemaakt die niet voordelig uitvallen bij overdracht of einde van de onderneming. Een voorbeeld kan dit illustreren. 

Voorbeeld
Schoenmaker Joost startte 40 jaar geleden met zijn schoenmakerij. Hij kocht in 1978  een pand in een winkelstraat voor € 40.000 en knapte het eigenhandig op. Boven woont hij, beneden is de schoenmakerij met een eigen, zelfstandige ingang. De toenmalige boekhouder beschouwde het hele pand als vermogen van de onderneming, inclusief de woning. Nu is Joost 66 jaar. De schoenmakerij wordt in 2018 overgenomen door een collega die de bedrijfsruimte gaat huren. Het pand is nu € 400.000 waard. Ook zonder diepgaand onderzoek is al snel duidelijk dat zijn stakingswinst zo hoog zal zijn dat hij de inkomstenbelasting niet zal kunnen betalen. De vraag moet worden gesteld of het destijds wel juist was om het woondeel van het pand als ondernemingsvermogen aan te merken. Is dat niet zo, dan is een (gedeeltelijke) reparatie van de destijds gemaakte fout wellicht mogelijk. Dat kan hem tienduizenden euro's besparen.

6. Kijk of overdracht met afrekening voordeliger is
Bij doorschuiving van de belastingclaim naar de opvolger wordt het diens belastingclaim. Bij de bepaling van een overnameprijs moet daarmee rekening worden gehouden. De prijs zal dus lager zijn omdat de opvolger niet alleen de onderneming, maar ook de belastingclaim overneemt. Wordt wel afgerekend, dan is de opbrengst in eerste instantie hoger. Of dat na betaling van de inkomstenbelasting nog steeds voordeliger is, zal van geval tot geval bezien moeten worden. Te vaak wordt zonder meer aangenomen dat het uitstellen van de belastingheffing via doorschuiving voordeliger is dan directe afrekening. In veel gevallen loont het om dit te onderzoeken. 

7. Benut de stakingsfaciliteiten
De ondernemer die wel direct wil (en kan) afrekenen kan gebruik maken van de mogelijkheid om een stakingslijfrente aan te kopen. Dat kan bij de overnemende partij of bij een bank of een verzekeringsmaatschappij. De koopsom is onder voorwaarden en tot een maximum bedrag aftrekbaar. Hoeveel kan worden afgetrokken is per geval verschillend. Het gaat bij deze aftrekpost niet over afstel van belasting betalen, maar over uitstel. Over de te zijner tijd te ontvangen lijfrente-uitkering moet inkomstenbelasting worden betaald. Hierbij past de kanttekening dat directe afrekening zonder gebruik te maken van de aftrekmogelijkheid soms voordeliger kan uitpakken. Dit hangt sterk van de omstandigheden van het geval af. 

8. Vergeet de erf- en schenkbelasting niet!
Als de onderneming wordt geschonken of tegen een erg laag bedrag wordt overgedragen moet de verkrijger over het verkregen voordeel schenkbelasting betalen. Dit is te voorkomen door gebruik te maken van een vrijstelling. Tot een waarde van ruim € 1 miljoen is verkregen ondernemingsvermogen vrijgesteld. Is de verkrijging hoger, dan kan 83% van het meerdere worden vrijgesteld. Daarbij gelden natuurlijk voorwaarden, waaronder de eis dat de verkrijger de onderneming tenminste vijf jaar voortzet. Wordt de onderneming verkregen als gevolg van het  overlijden van de ondernemer, dan kan ook een vrijstelling gelden. Beide vrijstellingen zijn complex. Voor een succesvolle toepassing van deze bedrijfsopvolgingsregeling is een goede planning beslist noodzakelijk. Dat geldt bij schenkingen, maar ook bij vererving. Mede daarom is een actueel en zorgvuldig opgesteld testament voor elke ondernemer een noodzaak!

Jan Willem Kemper RB van JWK | Belastingadviseurs te Oegstgeest is fiscaal specialist bij Fiscaalconsult. Zijn specialisme(n): (her)structurering MKB-bedrijven, bedrijfsopvolging, personenvennootschappen, echtscheiding