Amazon, IKEA en de opmars van fiscale transparantie

Door Drs. Steef Huibregtse

Amazon

Het zijn ook die landen die gelaten moesten toezien dat dankzij het internet een bedrijf zoals Amazon, met in essentie alleen maar ondersteunende activiteiten in elk land, een wereldwijd internet-imperium heeft kunnen opbouwen.
Amazons bedrijfsvoering heeft er zelfs tot geleid dat intergouvernementele organisaties zoals de OESO halsoverkop proberen het concept van de vaste inrichting dusdanig op te rekken dat ondersteunende activiteiten zoals magazijnen en computerservers (pure cost centers) het desbetreffende land alsnog recht geven om winstbelasting daarover te heffen. Ze zijn van plan om bij deze “Virtual PE” een (arbitrair) percentage van de winst te alloceren en dit te belasten. Men wilde zelfs zo ver gaan deze allocatie (bij bijvoorbeeld Facebook) wellicht plaats te laten vinden naar rato van het aantal gebruikers per land.

Bestrijding van base erosion

Om deze base erosion te bestrijden is het voor de (inter)nationale overheden van belang dat deze ondernemingen zo transparant mogelijk zijn. Vrijwillige en pro-actieve informatieuitwisselingen, geautomatiseerde “Big Data” systemen en standaardisering van deze informatie (“Country By Country Reporting”) zijn maar een kleine greep uit de maatregelen om fiscale transparantie af te dwingen. De actuele ontwikkelingen omtrent fiscale transparantie op internationaal gebied zijn uiteengezet in het boek: “De weg naar volledige fiscale transparantie voor het internationale bedrijfsleven”, S. Huibregtse e.a., SDU, 2017.
Deze ontwikkeling komt overeen met de publieke opinie dat alles en iedereen open en transparant zou moeten zijn. “Ik heb toch niks te verbergen” luidt dan vaak de redenatie en dit grijpt terug naar ons Calvinistische gedachtengoed, dat we klaarblijkelijk nog niet afgeschud hebben. Daar waar wij vroom “de gordijnen openhouden”, verwachten wij hetzelfde van onze overheid en van de bedrijven waar we onze spullen van kopen. Als het niet goedschiks kan, dan kwaadschiks.

IKEA

Niet alleen de grote tech giganten, maar ook productiebedrijven zoals IKEA kunnen niet ontsnappen aan deze ontwikkeling. De Groene Partij van het Europees Parlement wilde in 2016 weten hoe IKEA haar fiscale structuur heeft opgezet, en heeft daarom opdracht gegeven tot een diepgravend (onafhankelijk) onderzoek hiernaar. Dit rapport werd in 2016 gepubliceerd onder de naam “Taaks Avoyd”, een cynische verwijzing naar de bekende naamgevingsconventie die IKEA hanteert voor haar producten. Ook de naam van de infographic “Belåstöngfry” laat zien dat de Groenen niet te spreken waren over de fiscale informatie die de onderzoekers hebben kunnen vergaren. 
Zij ontdekten dat groepsmaatschappijen van de IKEA Group franchisekosten betalen aan de Nederlandse hoofdvestiging. Deze inkomsten worden vervolgens nergens belast. Het Nederlandse hoofdkantoor draagt namelijk honderden miljoenen aan “overige kosten” af aan onbekende ontvangers en betaalt hoge rentekosten aan een dochteronderneming in Luxemburg wegens een hoge schuld die is aangegaan voor het aankopen van de IKEA merknaam. Deze ontvangen rente- en royalty-inkomsten worden vervolgens in Luxemburg en Liechtenstein amper belast. 

IKEA heeft geheime ruling van Nederlandse fiscus

Deze “schokkende” onthullingen hebben geleid tot een oproer in de publieke opinie, omdat kennis van dergelijke structuren voornamelijk alleen onder fiscalisten circuleerde. Saillant detail is dat deze structuur mogelijk is gemaakt dankzij een geheime, door de Nederlandse fiscus afgegeven ruling. 
Dit heeft geleid tot het afgelopen maandag door de Europese Commissie aangekondigde onderzoek. De commissaris voor mededinging, Margrethe Vestager, beschuldigt IKEA ervan dat deze, via meerdere vennootschappen gevestigd in Nederland, Luxemburg en Liechtenstein, kunstmatige winstverschuiving heeft gerealiseerd. Hiervoor heeft Nederland haar fiat gegeven middels een ruling. De commissie gaat deze rulings met de Nederlandse fiscus onderzoeken. 

Drs. Steef Huibregtse van TPA Global BV te Amsterdam is fiscaal specialist bij Fiscaalconsult. Zijn specialisme(n): Transfer pricing, Value Chain Analysis, BEPS, merken en patenten, internationaal belastingrecht