EU-leiders akkoord over begroting en coronaherstelfonds

De onderhandelingen over de meerjarenbegroting waren nog moeilijker dan normaal vanwege het daaraan gekoppelde herstelfonds van 750 miljard euro dat landen moet helpen opkrabbelen uit de coronacrisis. Besloten is het fonds te vullen met 390 miljard aan subsidies en 360 miljard aan leningen. Het geld daarvoor zal door de Europese Commissie op de kapitaalmarkt worden opgehaald, met de begroting als garantie.

Den Haag was geen voorstander van een herstelfonds en al helemaal niet van steun daaruit via subsidies, die niet hoeven worden terugbetaald. Premier Mark Rutte gaf het verzet daartegen uiteindelijk op omdat veruit de meeste regeringen wel subsidies wilden voor de zwaarst door het coronavirus getroffen lidstaten en hij garanties kon binnenhalen over de controle op de besteding ervan, met de focus op economische hervormingen. Volgens de Italiaanse premier Giuseppe Conte is het herstelfonds, dat officieel NextGenerationEU heet, "de belangrijkste economische beslissing sinds de invoering van de euro".

De leiders werden het eens over een meerjarenbegroting van 2021 tot en met 2027 van 1074 miljard euro. Nederland krijgt vanaf 2021 een hogere korting van 1,92 miljard euro op de jaarlijkse EU-afdracht (nu 1,57 miljard) en mag voortaan 25 in plaats van 20 procent houden van de douaneheffingen die onder meer in de Rotterdamse haven in naam van Brussel worden geïnd. Dat loopt al snel op tot boven de 100 miljoen euro.

Rutte noemt het "goed nieuws" dat Nederland onder meer de korting op de afdracht aan de EU behoudt en onder de streep gunstig uitkomt. Maar bij de bescherming van de rechtstaat en de modernisering van de begroting heeft hij veren moeten laten, erkent hij. Er gaat wel meer geld naar onder andere vergroening en innovatie, maar minder dan Nederland wilde. En de mogelijkheden om te beletten dat landen die bijvoorbeeld de vrije pers en de rechterlijke macht beknotten geld krijgen uit het herstelfonds zijn meer afgezwakt dan Rutte lief is.

Dat de EU 390 miljard euro uittrekt om landen door de coronacrisis te helpen, hulpgeld dat niet hoeft te worden terugbetaald, ziet Rutte niet als verlies. Nederland wilde daar lang niet aan, maar is toch tevreden omdat landen die een beroep doen op zulke subsidies hervormingen moeten doorvoeren. De premier heeft vertrouwen in de 'noodrem' die moet waarborgen dat het daar ook echt van komt, al erkent hij dat die ook tegen Nederland kan worden gebruikt.

Nederland kan volgens Rutte zelf ook aanspraak maken op "5 of 6 miljard, zeg ik uit mijn hoofd" uit het herstelfonds. Dan zouden andere landen, die Nederland al langer zien als belastingparadijs, bijvoorbeeld op hun beurt kunnen houden aan fiscale hervormingen.