AFM: Herbeoordelingen rentederivaten door banken onvoldoende

De AFM heeft daarnaast tekortkomingen geconstateerd bij de eigen toetsing van de herbeoordelingen en heeft inmiddels maatregelen genomen om dit toetsingsproces te verbeteren. De AFM zegt de vertraging in het proces van herbeoordelingen te betreuren. De AFM zal op korte termijn met elke bank afspraken maken over noodzakelijke vervolgactiviteiten. Dit heeft de AFM in een brief aan de minister van Financiën laten weten.

Onjuistheden en onvolledigheden

De verantwoordelijkheid voor de herbeoordelingen van de rentederivatendossiers ligt primair bij de banken. Op grond van een recente nadere analyse van steekproeven door de AFM is de conclusie dat de herbeoordelingen van de banken onjuistheden en onvolledigheden bevatten. In de herbeoordelingen van de banken en de controle daarop door de AFM is in onvoldoende mate sprake geweest van aansluiting bij het wettelijk kader. Bij de uitvoering van hun eigen werkprogramma’s blijken banken het klantbelang onvoldoende centraal te hebben gesteld.

Klantbelang

Hoewel de herbeoordeling consequenties heeft voor de inzet van capaciteit en tijd voor de betrokken banken, vindt de AFM dat het belang van de klanten hier voorrang heeft, evenals de daarbij behorende zorgvuldigheid. Alle klanten moeten kunnen rekenen op een correcte herbeoordeling van hun dossiers en passende oplossingen.

Maatregelen AFM

De AFM heeft op een aantal fronten maatregelen genomen om de herbeoordeling door de banken en ook haar eigen toetsingsproces te verbeteren. Zo is een Taskforce Rentederivaten onder leiding van het bestuur van AFM opgericht per november 2015. Hiermee is alle benodigde extra capaciteit en kennis vrijgemaakt binnen AFM om het huidige toetsingsproces te verbeteren, tot verdere duiding van de bevindingen te komen en oplossingsrichtingen te formuleren. De AFM zal met elke van de zes banken afzonderlijk afspraken maken over de nieuwe wijze van herbeoordeling – alsmede over de herbeoordeling van de voor 1 april 2014 beëindigde contracten (zogenoemde ‘oude gevallen’), het te hanteren toetsingskader en de periode waarbinnen het proces van de nieuwe herbeoordelingen moet zijn afgerond.

De AFM zegt er scherp op te zullen toezien dat er voldoende waarborgen zitten in het herbeoordelingsproces. In dat kader bekijkt de AFM of en zo ja, op welke wijze een externe partij kan worden ingezet. De Raad van Toezicht van de AFM heeft opdracht gegeven om een onafhankelijk onderzoek uit te voeren naar het ontstaan van de tekortkomingen bij de AFM. De AFM gaat ook na welke lessen daaruit kunnen worden getrokken.

Chronologie:
• Sinds 2007 zijn door banken aan duizenden ondernemers uit het midden- en kleinbedrijf door banken rentederivaten verkocht. Rentederivaten zijn complexe, financiële producten die MKB-ondernemers de mogelijkheid bieden zich te beschermen tegen de gevolgen van een stijging van de variabele rente op hun krediet. In een aantal gevallen is onder meer gebleken dat onduidelijk was welke soort dienstverlening de klant van de bank kreeg, dat de afgesloten producten niet geschikt zijn voor de klant of dat onjuiste of onvoldoende informatie aan de klant is verstrekt. De klant heeft daardoor schade geleden, kan in de toekomst nog schade leiden of had achteraf gezien een andere beslissing kunnen nemen. Banken en de AFM hebben als opdracht ondernemers die hierdoor gedupeerd zijn te ondersteunen en naar oplossingen te zoeken.
• De AFM heeft in 2013 tekortkomingen geconstateerd in de rentederivatendienstverlening. Hierop heeft ze de banken opgeroepen om alle lopende derivaten bij het MKB te herbeoordelen. 
• Op 20 februari 2014 heeft de AFM Aanbevelingen rentederivatendienstverlening gepubliceerd. In dat rapport heeft de AFM het volledige wettelijk kader benoemd aan de hand waarvan banken de op 1 april 2014 nog lopende zogeheten rentederivaten moesten herbeoordelen, die ze aan zakelijke klanten hebben verkocht.
• Op 11 juli 2014 heeft de AFM zes banken aangeschreven en opgeroepen die herbeoordeling uit te voeren.
• Op 31 maart 2015 heeft de AFM het Rapport Rentederivatendienstverlening MKB gepubliceerd. Hierin heeft de AFM aangegeven teleurgesteld te zijn in het tempo van de herbeoordelingen door de zes banken. Ook heeft de AFM toen opgemerkt dat de kwaliteit van de herbeoordeling ‘over het algemeen voldoende is’. Gelijktijdig heeft de AFM een Brochure Rentederivaten gepubliceerd.
• In de periode van september 2014 tot oktober 2015 heeft de AFM eerst werkprogramma’s van banken beoordeeld en daarna circa 362 steekproeven uitgevoerd op de door de zes banken herbeoordeelde rentederivatendossiers.
• Sinds kort lopen er gesprekken met de banken over de voor 1 april 2014 beëindigde contracten. Deze op dat moment al beëindigde contracten zullen ook door de banken worden beoordeeld. Het gesprek over de scope van herbeoordeling van deze contracten en tot wanneer (tot welke datum beëindiging) de banken terug moeten gaan, moet nog worden afgerond.
• In de periode van september 2015 tot en met november 2015 heeft de AFM een eigen interne analyse uitgevoerd op onze beoordeling van de werkprogramma’s van de banken en de 362 steekproeven.