AFM gispt externe accountant verdachte schroot- en goudhandel

Substantiële constante kasstromen. Een lopend strafrechtelijk onderzoek. Tansport in de kofferbak van een auto. Self-billing. Hoe kan de controlerend accountant van een oudijzerboer die ook handelde in goud al deze ‘red flags’ over fraudes hebben gemist? Die vraag lag vrijdag voor bij de Accountantskamer.

Was hij te naïef geweest, vroeg de voorzitter van het tuchtcollege aan deze RA.  “Ik denk dat u daar gelijk in hebt,” reageerde de accountant beschaamd. De man erkende dat hij anders had moeten handelen.

Maar volgens de AFM heeft hij zowel in het verweer op de door deze toezichthouder ingediende klacht, als tijdens de zitting onvoldoende laten zien dat hij snapt wat hij precies verkeerd heeft gedaan. Voor Josanne Waalkens, advocaat van de AFM, reden om de tuchtrechters te vragen hem een passende maatregel op te leggen.

Handel in oude metalen
International Metal Trading (IMT) heet het bedrijf waar het om draait. Een in 2013 opgerichte onderneming, kantoorhoudend in Nieuwerkerk aan de IJssel. Aanvankelijk legde dit bedrijf zich vooral toe op de handel in oude metalen. Een sterke groei maakte IMT in 2017 controleplichtig. In 2019 besloot de directie van het bedrijf zich ook te richten op de handel in goud en dure horloges. Gevolg: een explosieve groei van de omzet: van 11,7 miljoen euro in 2019 tot een kleine 250 miljoen euro in 2020.

Eind 2022 deed de FIOD een inval bij IMT vanwege mogelijke btw-fraude. Een misdrijf waarvoor de onderneming inmiddels in hoger beroep is veroordeeld. Daarnaast loopt er een strafrechtelijk onderzoek naar het bedrijf op verdenking van witwassen.

Tekortschieten frauderisicoanalyse
De RA, partner bij een middelgroot accountantskantoor in Zuid-Holland, is sinds 2018 de externe accountant van IMT.  Volgens de AFM is hij bij de wettelijke controle over het boekjaar 2020 ernstig tekortgeschoten in de frauderisicoanalyse. De toezichthouder richt zich daarbij vooral op de handel in goud en exclusieve horloges. Een substantieel onderdeel van de omzet van IMT in 2020 – alleen al in goud ging dat boekjaar voor 65 miljoen euro om.

Een sector die volgens Waalkens gevoelig is voor fraude zoals witwassen en btw-carrouselfraude en openbaar ‘veelvuldig in verband wordt gebracht met criminaliteit’. Dit onder andere door de ‘hoge waarde, geringe omvang, hoge liquiditeit en het vaak anonieme karakter van de transacties’.

Nog veel meer red flags
Daarnaast waren er volgens haar nog veel meer ‘red flags’ aanwezig bij IMT. Zo waren de werkzaamheden rondom de handel in goud belegd bij één persoon, familie van de directeur-grootaandeelhouder. Ook was er sprake van hoge verkoop- en representatiekosten en substantiële contante kasstromen van bijna een half miljoen euro per maand, werden in- en verkopen van goud gesaldeerd en ontbrak essentiële informatie over de goudtransacties.

De RA onthield zich uiteindelijk van een oordeel over de jaarrekening 2020. Maar volgens de AFM heeft de RA nagelaten voldoende en geschikte controle-informatie te verkrijgen om tot dit oordeel te komen. Ook bij een oordeelonthouding moet de externe accountant daaraan voldoen.

Onvoldoende verantwoordelijkheid
Volgens de toezichthouder onderschrijft de RA die verantwoordelijkheid onvoldoende. Daarbij is het volgens Waalkens, anders dan de accountant in zijn verweer schrijft, niet relevant dat er op het moment van de controle (nog) geen daadwerkelijke fraudecasus was. De klacht richt zich vooral op de wijze waarop hij de risico’s heeft geïdentificeerd en ingeschat en zijn werkzaamheden heeft uitgevoerd.

In zijn verweer stelde de RA onder meer dat hij zijn client al in 2018 heeft gewaarschuwd voor de grote risico’s van en de lage marges op de handel in goud. Maar van sectorspecifieke kenmerken en bedrijfsprocessen zoals certificering, wegingen, zuiverheidsgraden en veiligheidsmaatregelen rondom transport en opslag heeft hij volgens de AFM geen kaas gegeten.

Misleid
In zijn weerwoord zei de RA dat hij zich rot was geschrokken toen de politie-inval bij IMT eind 2022 overal groot in het nieuws was. “Ik ben misleid door de IMT-directie,” aldus de accountant. Eenmaal op de hoogte had hij direct een incidentmelding gedaan bij de AFM, vervolgde hij.

Ook de tuchtklacht kwam voor hem als een grote schrok. Zijn kantoor en hij hebben volgens de RA inmiddels maatregelen genomen. Zo wordt veel strenger gekeken naar nieuwe klanten, mijdt het kantoor klanten die actief zijn in sectoren waar de accountants onvoldoende sjoege van hebben en is afscheid genomen van ‘hoogrisicoklanten’,  vooral grote klanten, waarmee zo’n een derde van de totale kantooromzet was gemoeid.

Kwetsbaar opstellen
“Moedig.” Zo kwalificeerde Danny Theunis, advocaat van de RA, diens reactie op de klacht. “Hij stelt zich kwetsbaar op door toe te geven dat hij het anders had moeten doen. Dat vergt moed, wetende dat daar nog andere consequenties uit kunnen voortvloeien. Daarnaast heeft hij hard ingrepen in de organisatie. Ook dat vergt moed.”

Maar voor de AFM is dat niet voldoende. Marije Batting, een van de andere advocaten van de toezichthouder: “De bevindingen zijn ernstig. Het verweer, ook dat ter zitting, baart ons zorgen.”

De Accountantskamer hoopt binnen twaalf weken uitspraak te kunnen doen.